Termik santraller, enerji üretiminde kullanılan kritik tesislerdir ve bu tesislerin işletilmesinde yangın riskleri büyük bir tehdit oluşturur. Bu tesislerde yoğun miktarda yanıcı madde depolanmakta ve çalışma süreci şiddetli enerji reaksiyonlarını içermektedir.
Olası bir yangın durumunda yangının kontrol altına alınamaması, can kaybına, çevresel felaketlere ve çok yüksek maliyetlere yol açabilir. Bu yazıda termik santrallerde yangın riskleri ve bu risklere karşı alınan yangın güvenlik önlemleri kapsamlı bir şekilde ele alınmaktadır.
Yangın ve Risk Analizi
Yangın, oksijen, yakıt ve ısının bir araya gelerek kimyasal bir reaksiyona girmesiyle oluşur. Termik santrallerde yangın riski, depolanan kömür ve yakıtlar, ısıtılmış yağlama sistemleri, statik elektrik ve tehlikeli gaz sızıntıları gibi faktörlerden kaynaklanabilir. Yangının risk analizi için tehlikeler tanımlanır, etki alanları değerlendirilir ve risk seviyeleri belirlenir.
Santrallerde özellikle kömür depolama ve işleme alanlarında kömür tozunun patlama riskine dikkat edilmelidir. Bu tozlar, belirli bir yoğunlukta havada asılı kaldığında patlayıcı bir atmosfer oluşturabilir. Aynı zamanda, yağlama sistemlerinde kullanılan yağın buharlaşması veya hidrolik sistemlerdeki sızıntılar yangın riskini artırabilir.
Yangın Güvenlik Önlemleri
Termik santrallerde yangın güvenliği, pasif ve aktif önlemlerle sağlanır. Her iki önlem grubu da birbirini tamamlar ve sistematik bir yangın müdcahalesi için hayati önem taşır.
Pasif Yangın Güvenlik Önlemleri
Pasif önlemler, yangının yayılmasını engellemeyi amaçlayan yapısal ve tasarımsal tedbirleri kapsar:
Yangına Dayanıklı Malzemeler: Binanın inşasında yanmaz veya yanıcılığı düşük malzemeler kullanılmalıdır.
Kompartımanlama: Yangının yayılmasını engellemek için bölgeler yangın bölmeleriyle ayrılmalıdır.
Kaçış Yolları: Yangın esnasında tahliyeyi kolaylaştıracak kaçış yolları ve acil çıkış kapıları tasarlanmalıdır.
Aktif Yangın Güvenlik Önlemleri
Aktif önlemler, yangını algılama, müdahale etme ve kontrol altına alma amacıyla geliştirilen teknolojik sistemlerden oluşur:
Yangın Algılama Sistemleri: Yangının erken safhada tespit edilmesini sağlayan duman, ısı ve alev dedektörlerinden oluşur.
Yangın Söndürme Sistemleri:
Sprinkler sistemleri, suyu yangın alanına doğru bir şekilde yönlendirir.
Gazlı söndürme sistemleri, oksijeni azaltarak yangını söndürmeyi hedefler.
Köpük sistemleri, yanıcı maddelerin yüzeyini kaplayarak oksijenle temasını keser.
Basınçlandırma ve Havalandırma Sistemleri: Yangın esnasında dumanın kaçış yollarına yayılmasını engellemek için kullanılır.
Yangın Güvenliği Uygulamaları
Yangın güvenliği uygulamalarının başarılı olabilmesi için düzenli bakım, kontrol ve eğitim şu unsurları kapsar:
Bakım ve Denetimler: Yangın algılama ve söndürme sistemlerinin periyodik kontrolleri sağlanmalıdır.
Personel Eğitimi: Tesis çalışanlarına yangın farkındalığı ve acil durum müdahalesi konusunda eğitim verilmelidir.
Yangın Tatbikatları: Yıllık olarak yangın tatbikatları yapılıp, eksiklikler değerlendirilmelidir.
Sonuç ve Öneriler
Termik santrallerde yangın güvenliği, enerji üretiminin devamı ve çevre koruması için vazgeçilmezdir. Yangın riskinin minimize edilmesi için tasarım aşamasından itibaren gerekli önlemler alınmalıdır. Pasif ve aktif sistemlerin entegrasyonu, kapsamılı bir yangın güvenlik stratejisinin temelini oluşturur. Bunun yanında, personelin bilinçlendirilmesi ve sistematik kontrollerin sürdürülmesi, yangın kaynaklı kayıpları önlemek için kritik öneme sahiptir.
Termik Santrallerde Yangın Riskleri
| Bölüm / Ünite | Yangın Riski ve Nedenleri | Önerilen Önlemler |
|---|---|---|
| Kömür Depolama Sahası | Kömürün kendiliğinden ısınması ve oksidasyon sonucu tutuşma riski; yetersiz havalandırma; nemli kömür birikimi | Sıcaklık ve nem takibi, yığın yüksekliğini sınırlama (max 8–10 m), inert gaz uygulaması, termal kamera ile izleme |
| Kömür Kırıcı ve Eleme Ünitesi | Mekanik sürtünme, motor aşırı ısınması, rulman arızası | Düzenli bakım, yağlama kontrolü, motor koruma röleleri, toz birikimini önleme |
| Bantlı Taşıma Sistemleri | Sürtünme ve bant kayması sonucu ısınma; elektrik motoru arızaları | Otomatik durdurma sistemi, sıcaklık dedektörleri, sprinkler veya su sisi hattı |
| Pulverize Kömür Ünitesi | Kömür tozunun patlama ve tutuşma riski, statik elektrik | ATEX sertifikalı ekipman, toz toplama sistemi, topraklama, patlama tahliye panelleri |
| Kazan Dairesi | Yakıt sızıntısı, sıcak yüzeyler, alev geri tepmesi | Gaz algılama sistemi, otomatik shut-off valfler, CO₂/FM200 söndürme sistemi |
| Türbin ve Yağ Sistemi | Yağ sızıntısı, sıcak yüzeyle temas, basınçlı hat patlaması | Yağ seviye sensörleri, toplama havuzu, CO₂ söndürme sistemi, termal izleme |
| Jeneratör Alanı | Elektrik arkı, izolasyon arızası | Gazlı söndürme sistemi, termal kamera, duman erken uyarı sistemi (VESDA) |
| Trafo Merkezi | Kısa devre, iç ark, yağ patlaması | Kuru tip trafo tercihi, yağ toplama havuzu, sprinkler sistemi |
| Yakıt Depolama Tankları | Basınç aşımı, vana arızası, sızıntı | Gaz dedektörleri, ex-proof ekipman, seviye alarmı, periyodik kaçak testi |
| Kül ve Cüruf Alanı | Sıcak külün oksijenle teması | Soğutma sistemi, sıcaklık sensörleri, izolasyonlu taşıma hatları |
| Kimyasal Depo | Uçucu kimyasal buharlar, statik elektrik, sızıntı | Havalandırma, MSDS talimatı, köpüklü söndürme hattı, topraklama |
| Kontrol Odası / Elektrik Panoları | Kısa devre, aşırı ısınma | FM200 veya inert gaz sistemi, UPS izolasyon kontrolü, duman dedektörü |
| Bakım Atölyesi / Atık Yağ Alanı | Kaynak çalışmaları, yağ döküntüsü | Sıcak iş izin sistemi, emici malzeme bulundurma, yangın tüpleri |
| İdari Binalar / Ofisler | Elektrik prizleri, mutfak ekipmanları | Duman dedektörü, yangın tüpü, tatbikat ve eğitim programı |
| Kablo Galerileri | Kablo izolasyon arızası, ısı birikimi | Hava sirkülasyonu, gazlı söndürme hattı, termal izleme |
| Soğutma Kulesi | Fan motoru ısınması, yağ sızıntısı | Fan bakımı, motor sıcaklık kontrolü, köpüklü söndürme sistemi |
