Yangın Alarm Sistemi ve Yangın Algılama Teknolojileri Hakkında Bilgi Sahibi Olmaya Ne Dersiniz?

Yangın alarm sistemi günümüzde özellikle orta ve büyük çaplı bina ve tesislerde olmazsa olmaz bir güvenlik teknolojisidir. Doğanın güçlü ve yıkıcı bir gücü olan yangın, dünya genelinde yaşam, mal ve ekonomik istikrar için sürekli bir tehdit oluşturur. Her yıl meydana gelen sayısız yangın olayı, tahmin edilemez bir tahribat bırakarak acil bir şekilde yenilikçi ve etkili yangın erken uyarı teknolojilerine olan ihtiyacı vurgular. Yangın tespiti alanında önemli ilerlemelere rağmen, yanlış alarmları en aza indirgeme, duyarlılığı artırma, dinamik yanıt verme ve karmaşık tesisleri koruma konularında zorluklar günümüzde hâlen devam etmektedir. Bina ve tesislerimizde yangın önlemi için yapabileceğimiz proaktif önlemlerin başında yangın alarm sistemleri gelmektedir.

Bilindiği üzere yangın başladıktan sonra çok hızlı olarak büyüyen bir olaydır. Bir yangının olayının büyümesi lineer değil logaritmiktir. Buda bize yangın durumunda zamanın dolayısı ile hızlı müdahalenin önemini bir kez daha ortaya koymaktadır. Bir yangın olayını ne kadar hızlı algılar ve ne kadar hızlı müdahale edersek oluşabilecek can ve mal kayıpları o kadar az olacaktır. İşte burada yangının hızlı algılanması ön plana çıkmaktadır. Bunu da günümüzde yangın alarm sistemi teknolojileri yapmaktadır.

Yangın nedeniyle yaşam kaybı ve finansal varlıkların kaybı riski artmaktadır. Yangın hassasiyeti günlük yaşamda sürekli bir tehdittir. 1900’lerin sonlarından bu yana, yangınları önlemek veya durdurmak için teknolojilerin daha fazla kullanılması, yangın alarm sistemi, sprinkler ve acil tahliye planları gibi, yangın ölümlerinde önemli bir düşüş yaşanmıştır. Ancak tüm bu ilerlemelere rağmen, yangın hala ciddi bir endişe kaynağıdır ve her yıl küresel gayri safi yurtiçi hasılanın yaklaşık %1’ini oluşturmakta ve binlerce insanın yaşamını yitirmesine neden olmaktadır. Son yıllarda, sensörlerin, bilişim teknolojilerinin ve mikro elektroniklerin gelişmeleri ile birlikte yangın tespiti teknolojilerinde bir dizi yeni teknoloji geliştirilmiştir. Yangının başlamadan önce veya sırasında oluşan hemen hemen her kararlı gaz türünü ölçme teknikleri artık mevcuttur. Teknolojinin gelişmesine bağlı olarak yangın algılama çözümleri sürekli olarak kendini geliştirmektedir.

Ateşin kapalı mekanlarda gelişim aşamaları, ateşin başlaması, büyümesi ve sonunda flaşover ile asıl yangın başlar, ardından soğuma aşaması gelir. Ateşin başlama ve büyüme aşamaları boyunca ana endişe yaşam kurtarmadır, bu aşamada yangın alarm sistemi yangın sensörleri, uyarılar ve alarmlar hayat kurtarmada büyük bir rol oynar. Bir bina yangınının ilk 10 ila 15 dakikası, sakinlerin güvenliği için en kritik olanıdır. Yangın, mevcut pirolize olmuş gaz yakıt miktarı tarafından sınırlı olduğu için, bu yangın “önce flaşover” olarak adlandırılır. Bir flaşover meydana geldiğinde, yangın tamamen gelişir. Flaşover sonrası yangın, mevcut hava kaynağı ile maksimum kapasitesinde yanmış bir yangın olarak tanımlanır.

Flaşover, itfaiyeciler için son derece tehlikeli ve yaşamı tehdit eden bir durumdur. Bir olayın bu seviyeye ulaşması ne kadar sürer denirse, olayın boyutu ve geometrisine, yanıcı içeriğine, hava kaynağına, oda yalıtımına ve sıcak üst tabakanın kimyasına bağlı olarak değişir. İşte burada ana endişe yangını hızlı algılama ve müdahaledir. Bunu sağlayacak yegâne sistem ise yangın alarm sistemleridir.

Yangın Alarm Sistemi Algılama Teknolojileri:

Yangını tespit etmek için kullanılan teknoloji, yangının konumuna ve doğasına bağlıdır. Bu incelemede, yangın alarm sistemlerinin uygulama ve uygulanma durumu, en son teknolojilerin avantajları, aynı zamanda sınırlamaları ve eksiklikleri açıklanmaktadır. Zaman içinde birçok yangın tespit teknolojisi geliştirilmiştir ve hala geliştirilmektedir. Bunlardan bazıları hala bugün kullanılmaktadır, bazıları ise eskimekte veya kullanılmamaktadır. Uygulamalarımızda her tesis veya binaya uygun çözümler sunmak durumundayız. Son on yılda geliştirilen birçok yenilikçi yangın tespit sistemi, yanlış alarmları azaltma, yangın hassasiyetini ve hızlı yanıtı artırma ve yangın güvenliğini artırma potansiyeline sahiptir. Aşağıda yangın alarm sistemi uygulamalarında yangın algılanma şekilleri ve teknolojileri anlatılmıştır.

Yangın Alarm Sistemi – Sıcaklığın Algılanması:

Yangın tespitinin temel taşlarından biri sıcaklık izlemesidir. Sıcaklık değişikliklerini takip eden cihazlar, potansiyel yangın tehlikelerini tanımlamada kritik bir rol oynar. Sıcaklığın algılanması, yangın tespiti ve güvenliği açısından önemli bir faktördür. Yangın tespiti için sıcaklık izlemesi yapılabilir, ancak bu izleme işlemi bazı zorluklar ve yanlış alarmlarla karşılaşabilir. Dalgalanan sıcaklıkların olduğu ortamlarda yanlış alarmlar bir endişe kaynağı olabilir.

Gelişen teknoloji ile birlikte günümüzde akıllı detektörler sayesinde hatalı alarmlar en düşük seviyelere çekilmiştir. Bir yangın alarm sistemi sıcaklık detektörleri, sıcaklık dalgalanması olan noktalarda kullanılıyor ise sıcaklık artış hızına sahip sıcaklık detektörleri seçilerek hatalı alarmlar en aza indirilebilir. Sıcaklık detektörleri genelde duman detektörünün kullanılamadı alanlarda kullanılmaktadır. Örneğin tozlu ortamlar, normal zamanlarda buhar veya duman vb. oluşan alanlarda duman detektörünün hatalı alarmını önlemek için ısı detektörleri tercih edilir. Duman detektörlerine göre yangını algılama hızları daha düşüktür.

Konuya tam anlamı ile hâkim olmak adına, sıcaklığın algılanması konusunu kendi içinde detaylandırmak istiyorum. Aslında yangın alarm sistemleri alanında sıcaklık farklı tip algılama sensörleri ile algılanabilir. İşte bu kısımda bunlardan bahsetmek istiyorum.

Noktasal Sıcaklık Algılaması:

Yangın alarm sistemleri konusunda noktasal algılama denildiğinde aklımıza her yerde gördüğümüz sıcaklık detektörleri gelmelidir. Noktasal sıcaklık algılamasından kasıt budur. Genelde en fazla kullanılan sıcaklık algılaması bu şekilde karşımıza çıkmaktadır. Temiz olan alanlar ve bakımı kolay yapılabilecek her noktada maliyet avantajlarından dolayı noktasal detektörler tercih edilir.

Noktasal sıcaklık algılama detektörleri, sıcaklık değişikliklerini ölçen ve algılayan bir sensör içerir. Genellikle bu detektörler termistörler veya termokupl denilen sıcaklık sensörleri kullanır. Bu sensörler, sıcaklık artışlarını veya azalmalarını tespit eder ve belirli bir sıcaklık eşiği aşıldığında alarm verir.

Kablo Tipi Sıcaklık Algılaması:

Kablo tipi sıcaklık algılaması, özellikle endüstriyel ve yangın güvenliği uygulamalarında kullanılan bir teknolojidir. Bu yöntem, bir özel kablo veya sensörün, sıcaklık değişikliklerini algılamak ve izlemek için kullanılmasını içerir. Kablo tipi sıcaklık algılaması, özel olarak tasarlanmış bir sıcaklık algılama kablosu veya sensörü kullanır. Bu kablo veya sensör, sıcaklık değişikliklerine duyarlıdır ve bu değişiklikleri ölçer.

Kablo tipi sıcaklık algılaması, endüstriyel tesislerde ekipmanların aşırı ısınmasını veya soğumasını izlemek için yaygın olarak kullanılabilir. Örneğin, bir motorun sıcaklığını izlemek veya bir boru hattının sıcaklık değişikliklerini kontrol etmek için kullanılabilir. Aynı şekilde kablo tavasının üzerine serilerek tavada oluşacak aşırı ısınma veya yangın durumları tespit edilebilir. Kablo tipi sıcaklık algılaması cihazları genellikle zorlu çevresel koşullara dayanıklıdır. Örneğin, kimyasal maddelere, nem ve toza karşı dayanıklı olan modeller mevcuttur. Noktasal dedektörlerin bakımı zor olduğu için endüstriyel ortamlarda bakım maliyetli çok düşük olan kablo tipi sıcaklık detektörleri tercih edilmektedir.

Fiber Optik Sıcaklık Algılaması:

Fiber optik yangın sıcaklık algılama sistemi, yangın tespiti ve güvenlik yönetimi için kullanılan son teknoloji bir çözümdür. Bu sistem, yangın tehlikesini erken tespit etmek, yangının nerede başladığını belirlemek ve hızla müdahale etmek için kullanılır. Aslında bu sisteme kablo tipi algılamanın en son versiyonu diyebiliriz.

Fiber optik yangın sıcaklık algılama sistemi, bir veya daha fazla fiber optik kablo kullanır. Bu kablolar, algılama bölgelerine yerleştirilir. Fiber optik kabloların içindeki optik fiberler, ısıya duyarlı özel bir kaplamaya sahiptir. Bu kaplama, sıcaklığın arttığında optik fiberlerin ışık iletim özelliklerinde değişiklikler yapar, bunu da sistemi beyni olan cihaz algılayarak alarm üretir. Sistem, fiber optik kablolar boyunca geçen ısıyı algılar. Yangın başladığında veya sıcaklık aniden yükseldiğinde, bu değişiklikleri tespit eder. Bu sayede yangının yerini ve büyüklüğünü belirlemekte kullanılır.

Fiber optik yangın sıcaklık algılama sistemi, çok hassas bir şekilde sıcaklık değişikliklerini algılar. Ayrıca, anlık olarak veri toplayarak hızlı bir yanıt sağlar. Bu, yangının erken aşamalarında müdahale edilmesine olanak tanır. Fiber optik yangın sıcaklık algılama sistemleri, çeşitli çevresel koşullara dayanıklıdır. Bu sistemler genellikle endüstriyel tesisler, tüneller, enerji santralleri ve diğer kritik altyapılar için uygundur.

Yangın alarm sistemi konusunda fiber optik algılama sistemi ileri ve son teknolojidir. Fakat maliyet bakımından düşünüldüğünde pahalı bir sistemdir. Fakat bakım maliyetleri sıfıra yakın olduğu için endüstriyel tesislerde çok fazla tercih edilmektedir.

Yangının duman ve ısısının algılanması

Yangın Alarm Sistemi – Dumanının Algılanması:

Yangın algılama konusunda en önemli algılama yöntemi yangın dumanının algılanmasıdır. Duman tespit sistemleri uzun süredir yangın önlemede önemli bir araç olmuştur. Havada bulunan parçacıkları veya aerosollerin varlığını belirleyerek dumanın varlığını bildirirler. Yangın duman detektörleri, içlerinde bulunan hassas sensörler aracılığıyla havadaki partiküllerin yoğunluğunu ölçer. Bir yangın başladığında, dumanın oluşturduğu bu partiküller detektör tarafından algılanır.

Etkili olmalarına rağmen, toz veya yoğun kirlilik olan ortamlarda yanlış alarmları tetikleyebilirler. Gelişen teknoloji ile akıllı duman detektörlerinde algılama eşikleri, kirlilik seviyeleri gibi ayarlamalar yapılabilmektedir. Buda yangın alarmların oluşmasını büyük oranda azaltmaktadır. Yangın tespitinde dumanın algılanması, sıcaklığın algılanmasından daha hızlı olduğu için yangın alarm sistemi projelerinde genelde duman detektörleri kullanılmaktadır.

Konuya tam anlamı ile hâkim olmak adına, yukarıda sıcaklık detektöründe olduğu gibi; dumanın algılanması konusunu kendi içinde detaylandırmak istiyorum. Aslında yangın alarm sistemleri alanında yangın dumanı farklı tip algılama sensörleri ile algılanabilir. İşte aşağıda bu algılama sensörlerinden bahsetmek istiyorum.

Noktasal Duman Dedektörleri:

Noktasal yangın duman detektörleri, yangın tespiti ve güvenlik sistemlerinde kullanılan spesifik bir tür yangın detektörüdür. Bu detektörler, dumanın yoğunluğunu algılayarak potansiyel bir yangını tespit etmek için tasarlanmıştır. Bu detektör tipi her yerde karşımıza çıkan ve en çok kullanılan detektör çeşididir. Temiz alanlar ve bakımı çok zor olmayan birçok alanda bu detektör tipleri kullanılmaktadır.

Noktasal yangın duman detektörleri, birçok yangın güvenliği uygulamasında kullanılır ve yangının erken tespit edilmesine yardımcı olur. Bu, yangın hasarını minimize etmek ve insan güvenliğini korumak için kritik bir önlemdir. Noktasal detektörler kirli, tozlu alanlar gibi alanlarda kullanılmaları teknik olarak mümkün değildir.

Beam Detektörler:

Yangın alarm sistemi uygulamalarında sıkça kullandığımız beam detektörler, çoğunlukla noktasal tip duman detektörü kullanamadığımız 11m ve üstü alanlarda duman algılamak için kullanılırlar. Bu detektörlerin çok farklı çeşitleri bulunmaktadır. Genelde alıcı ve verici olmak üzere iki parçadan meydana gelirler. Mesafe olarak 50m, 100m veya 150m mesafelerde algılama yapacak beam detektör çeşitleri bulunmaktadır.

Beam detektörlerin temel algılama prensibi alıcıdan vericiye gönderilen IR ışının duman tarafından kesilmesi mantığında çalışırlar. Son yıllarda IR+UV çift ışınlı detektörler piyasaya çıkmıştır. Bu tip detektörler daha hızlı algılama ve daha hatasız algılama çözümleri sunmaktadır. Bu yangın detektör tipleri aynı zamanda bakım kolaylığı sağladığı için tercih edilirler.

Hava Emişli Duman Detektörleri:

Hassas hava emişli duman detektörleri, yangın tespiti alanında en yüksek hassasiyeti gerektiren yerlerde kullanılan özel bir cihazdır. Bu detektörler, yangınların daha erken aşamalarında algılanmasına ve yangın güvenliği açısından kritik olan hassas ortamların korunmasına yardımcı olabilir. Hassas hava emişli duman detektörleri, yangın tespiti ve güvenlik sistemlerinde kullanılan özel bir duman detektörü türüdür. Bu detektörler, duman algılama detektörlerinin bir alt sınıfını oluşturur ve daha yüksek hassasiyet seviyelerine sahiptir. Hassas hava emişli duman detektörleri, duman ve partikülleri çok daha küçük konsantrasyonlarda algılayabilir ve daha hassas yangın tespiti yapabilir.

Hassas hava emişli duman detektörleri, havayı sürekli olarak veya belirli aralıklarla emerek içerisindeki duman, partikül ve gazları algılar. Algılayıcılar, bu partikülleri çok düşük konsantrasyonlarda dahi tespit edebilir. Hassas hava emişli detektörler, duman ve yangın belirtilerini daha küçük, daha hafif veya daha az yoğun partiküller üzerinden algılayabilirler. Bu, yangının çok erken aşamalarında veya hafif duman koşullarında dahi tespit edilebilmesini sağlar.

Bu detektörler çok hızlı yangın algılaması yaptığı için yangın riski olan önemli yerlerde kullanılırlar. Datacenter (veri merkezi), Ana pano odaları, otomasyon merkezleri vb. Bu detektörlerin maliyetleri oldukça yüksektir. Bundan dolayı her yerde kullanılmaları pek mümkün olmamaktadır.

Görsel Algılama Teknolojileri:

Yangın görsel algılama teknolojileri temel olarak son yıllarda görüntü işleme teknolojilerinin gelişmesine paralel olarak ortaya çıkmış bir teknolojidir. Temel olarak video analiz teknikleri ile yangının tespitine dayanır. Yangın görsel algılama teknolojileri, yangınları erken tespit etmek ve hızlı bir şekilde müdahale etmek için kullanılan önemli güvenlik sistemleridir. Bu teknolojiler, çeşitli görüntü işleme ve algılama yöntemlerini kullanarak yangın tehlikesini tespit etmeye çalışır.

Termal kameralar: nesnelerin sıcaklık farklılıklarını görüntülemek için kullanılır. Yangınlar genellikle yüksek sıcaklıklı alanlar oluşturduğundan, termal kameralar yangını erken tespit etmek için kullanılabilir.

Güvenlik kameraları: ve izleme sistemleri, yangınları tespit etmek ve izlemek için kullanılabilir. Özellikle büyük alanlarda veya endüstriyel tesislerde yangınların tespiti için kullanılırlar.

Yangın alarm sistemi uygulamalarında görsel algılama teknolojilerinin kullanımı son yıllarda giderek artmaktadır. Aynı şekilde bu teknolojiler EN normlarına uygun yangın algılaması yaptıklarını gösterebilmektedir. Hatta bu konuda EN-54 uyumlu sistemler bile çıkmaya başlamıştır.

Yangının Alevinin Algılanması:

Alev detektörleri, yangın veya alevin algılanmasında kullanılan cihazlardır. Bu cihazlar, alevin oluşturduğu belirli görsel, termal veya spektral özellikleri algılayarak yangınları erken aşamada tespit etmek amacıyla tasarlanmıştır. Alev detektörleri, yangın güvenliği sistemlerinin önemli bir parçasıdır ve yangınların hızlı bir şekilde tespit edilmesi, yangın alarmı verilmesi ve yangın söndürme sistemlerinin devreye girmesi için kullanılır. Normal kullanımda kullanılan alev detektörleri bulunmak ile birlikte bu detektör tipleri daha çok endüstriyel tesislerde kullanılmaktadır.

IR Alev Detektörleri: Bu detektörler, alevin infrared (kızılötesi) radyasyonunu algılar. Alevler kızılötesi ışık yayar, bu da bu tür detektörlerin çalışma prensibidir.

UV)Alev Detektörleri: UV detektörler, alevin Ultraviyole ışık yayan özelliklerini tespit eder. Alevler UV ışık yayar, bu da bu detektörlerin işleyişini sağlar.

Alev detektörleri, endüstriyel tesisler, gemiler, rafineriler, oteller, hastaneler ve diğer birçok alanda yangın güvenliği için kullanılır. Yangınların erken tespiti, can kaybını ve maddi zararı en aza indirgemeye yardımcı olabilir. Bu nedenle alev detektörleri yangın güvenliği önlemlerinin önemli bir parçasıdır.

Yangın Alarm Sistemi Teknolojileri Sonuç:

Günümüz hızla ilerleyen dünyasında, yangın alarm sistemleri yangın tehlikelerine karşı ilk savunma hattı olarak ortaya çıkan hayati yaşam kurtaran teknolojiler olarak ortaya çıktı. Bu sistemler sadece mülkleri korumak için değil, daha da önemlisi insan hayatını korumak için vazgeçilmezdir. Bu nedenle, her türlü boyutta ve türdeki binalarda yangın alarm sistemi uygulamalarının kurulumu ve bakımı için yıllık önemli finansal yatırımlar yapılır. Sürekli yenilikle bu sistemler maliyetleri azaltmak ve kaliteyi artırmak için sürekli geliştirilmektedir.