Yangın Algılama ve Alarm Sistemleri Yanlış Alarm Türleri ve Nedenleri

Yanlış alarmlar, yangın algılama ve alarm sistemlerinin yanlışlıkla tetiklenmesi sonucu oluşan durumlardır. Yanlış alarmlar, bina tahliyesine ve itfaiyenin gereksiz yere harekete geçmesine neden olabilir. Bu, hem maliyetleri artırır hem de gerçek acil durumlara müdahaleyi geciktirebilir. Bu yazıda, yanlış alarm türleri ve bunların nedenleri detaylı bir şekilde ele alınacaktır.

Yanlış Alarm Türleri

Yanlış alarmlar dört ana kategoriye ayrılmaktadır:

İstenmeyen Alarmlar (Unwanted Alarms):

• Algılama sistemi, ortamda bulunan yangına benzer olaylara veya çevresel etkilere tepki verir.
• Örneğin, yoğun buhar, toz, duman üreten işlemler (kaynak veya mutfak faaliyetleri), böcekler ve hızlı hava akımları dedektörleri tetikleyebilir​

Ekipman Kaynaklı Yanlış Alarmlar (Equipment False Alarms):

• Yangın alarm sisteminde meydana gelen arızalar veya teknik hatalar nedeniyle oluşur.
• Kalitesiz ekipman, elektriksel parazitler ve sistemdeki bileşenlerin eskimesi bu tür alarmlara sebep olabilir​

Kötü Niyetli Yanlış Alarmlar (Malicious False Alarms):

• Bir kişinin bilinçli olarak yangın alarm sistemini devreye sokmasıyla meydana gelir.
• Özellikle halka açık yerlerde, okullarda ve alışveriş merkezlerinde sıklıkla görülmektedir​

İyi Niyetli Yanlış Alarmlar (False Alarms with Good Intent):

• Bir kişi, yangın olduğuna inanarak alarmı çalıştırır ancak gerçek bir yangın yoktur.
• Örneğin, dumanı yanlış yorumlayan bir bina sakini veya çalışanı alarm butonuna basabilir​.

Yanlış Alarm Nedenleri

Yangın alarm sistemi yanlış alarmlar, farklı nedenlerden kaynaklanabilir. Kod, yanlış alarmların yaygın nedenlerini şu şekilde sıralamaktadır:

Çevresel Faktörler:

• Buhar ve yoğun nem (banyo, mutfak ve sanayi tesislerinden kaynaklanan buharlar)
• Tütün dumanı
• Hava akımı ve yüksek hızda hava hareketi
• Ortamda oluşan toz birikintileri veya havaya karışan tozlar
• Dış ortamdan gelen duman (örneğin, bina dışındaki bir yangından kaynaklanan duman)

İnsan Kaynaklı Faktörler:

• Deodorant ve temizlik spreyleri gibi aerosol kullanımı
• Mumlar, tütsüler ve benzeri yanıcı materyallerin kullanımı
• Kaynak ve kesme işlemleri gibi “sıcak iş” faaliyetleri
• Kozmetik sis makineleri (diskotekler ve tiyatrolarda kullanılan efektler)
• Yanlış bakım veya test sırasında alarmın devre dışı bırakılmaması
• Manüel alarm butonlarına yanlışlıkla çarpma veya kırma

Ekipman ve Teknik Nedenler:

• Elektromanyetik girişim (örneğin, telsizler, cep telefonları ve güçlü elektrik dalgalanmaları)
• Su sızıntıları veya yüksek nem nedeniyle kısa devreler
• Otomatik söndürme sistemlerindeki su basıncı dalgalanmaları
• Dedektörlerin yanlış yerleştirilmesi veya yanlış tip dedektör seçimi

Bu nedenler, uygun dedektör seçimi ve doğru sistem yönetimi ile en aza indirilebilir​.

Yanlış Alarmların Önlenmesi İçin Alınabilecek Önlemler

Yanlış alarmları önlemek için şu adımlar atılabilir:

Doğru Dedektör Seçimi ve Yerleşimi:

• Dedektörlerin yerleştirileceği alanın çevresel koşulları göz önünde bulundurulmalıdır.Hızlı hava akımı olan yerlere hassas duman dedektörleri yerine ısı dedektörleri kullanılabilir​

Düzenli Bakım ve Kalibrasyon:

• Dedektörlerin periyodik olarak temizlenmesi ve test edilmesi, toz ve kirin yanlış alarm oluşturmasını önleyebilir.

Eğitim ve Farkındalık:

• Bina kullanıcılarına, hangi durumlarda alarm butonuna basmaları gerektiği konusunda eğitim verilmelidir.
• Yanlış alarm kaynakları hakkında bilgilendirme yapılmalıdır​.

Filtreleme ve Gelişmiş Algılama Sistemleri Kullanımı:

• Çok sensörlü dedektörler ve gelişmiş alarm doğrulama yöntemleri yanlış alarmları azaltabilir.
• Alarm öncesi uyarı (pre-alarm) sistemleri, dedektörlerin hassasiyetini belirli durumlarda düşürebilir.

Yanlış Alarm Sebepleri

Pişirme Dumanı:

• Ekmek kızartma, yemek pişirme ve yağ buharları nedeniyle oluşan duman.

Buhar:

• Banyolar, duş odaları ve sanayi süreçlerinden kaynaklanan yüksek buhar yoğunluğu.

Tütün Dumanı:

• Sigara, puro ve elektronik sigaraların ürettiği duman partikülleri.

Toz:

• Zamanla biriken veya endüstriyel işlemler sırasında havaya karışan tozlar.

Böcekler:

• Küçük böceklerin dedektör sensörlerinin içine girerek yanlış tetiklemeye yol açması.

Aerosol Spreyler:

• Deodorantlar, saç spreyleri ve temizlik kimyasallarının hava yoluyla sensörlere ulaşması.

Hızlı Hava Akımları:

• Havalandırma sistemleri veya açık pencereler nedeniyle dedektörlere güçlü hava akımı gelmesi.

Bina Dışından Gelen Duman:

• Açık hava barbeküleri, yakılan çöpler veya dışarıdaki yangınlardan yayılan dumanın algılanması.

Kesme, Kaynak ve Benzeri İşlemler:

• Metal kesme ve kaynak gibi yüksek ısı ve kıvılcım oluşturan işlemler.

Duman veya Alev Üreten İşlemler:

• Mutfaklardaki “flambé” tekniği gibi kasıtlı olarak alev çıkartılan uygulamalar.

Kozmetik Duman:

• Diskotekler ve tiyatrolarda kullanılan sis makinelerinin ürettiği duman.

Tütsü:

• Yanıcı tütsülerin ve benzeri maddelerin oluşturduğu hafif duman.

Mumlar:

• Sürekli yanan ve az miktarda duman üreten mumlar.

Elektromanyetik Girişim:

• Cep telefonları, telsizler ve yüksek frekanslı elektromanyetik alanların oluşturduğu sinyal karışıklıkları.

Yüksek Nem:

• Ortamdaki aşırı nemin dedektörlerde su yoğunlaşmasına neden olması.

Su Sızıntıları:

• Elektrik sistemlerinde kısa devre oluşturarak hatalı alarmlara neden olabilecek su girişleri.

Sıcaklık Dalgalanmaları:

• Ani sıcaklık değişimleri, özellikle ısı dedektörlerinde yanlış alarm üretimine yol açabilir.

Kazara Hasar:

• Manuel çağrı butonlarının veya dedektörlerin fiziksel olarak hasar görmesi.

Test veya Bakım İşlemleri:

• Sistemin devre dışı bırakılmadan veya bina sakinleri bilgilendirilmeden yapılan bakım çalışmaları.

Su Basıncı Dalgalanmaları:

Otomatik söndürme sistemlerinin bağlı olduğu su şebekesinde ani basınç değişiklikleri

Yanlış alarmlar, hem güvenlik riskleri oluşturur hem de gereksiz tahliyelere ve maliyet artışlarına neden olur. Ancak, doğru tasarım, düzenli bakım ve eğitim programları ile bu tür olayların önüne geçmek mümkündür. Çevresel faktörler, insan kaynaklı hatalar ve ekipman sorunları dikkate alınarak, sistemler daha güvenilir hale getirilebilir. Bu nedenle, yanlış alarm yönetimi, yangın güvenliği planlamasının önemli bir parçasıdır.