Köpüklü yangın söndürme sistemleri, özellikle yanıcı sıvıların neden olduğu yangınlarda son derece etkili olan özel söndürme sistemleridir. Bu sistemler, köpük konsantresinin su ile karıştırılarak yangın bölgesine uygulanması prensibine dayanır.

Çalışma Prensibi

Köpük sistemleri üç temel mekanizma ile yangını söndürür:

1. Serinletme (Cooling)

Su içeriği sayesinde yangın bölgesini soğutarak ısıyı absorbe eder.

2. Boğma (Smothering)

Yakıt yüzeyini köpük tabakası ile kaplayarak havadan oksijen temasını keser.

3. Bastırma (Suppression)

Köpük örtüsü, yanıcı buharların havaya karışmasını engelleyerek yeniden tutuşmayı önler.

Köpük Türleri

A) Kimyasal Kompozisyonlarına Göre

1. Protein Köpükler

Hayvansal proteinlerden (kan, kemik, tüy) üretilir
Dayanıklı köpük tabakası oluşturur
Isıya dayanıklıdır
Yeniden tutuşmaya karşı etkilidir
Uzun raf ömrü
Dezavantaj: Donma noktası yüksek, biyolojik parçalanmaya açık

2. Sentetik Köpükler

Petrokimyasal ürünlerden üretilir
Daha hızlı yayılır
Protein köpüklere göre daha akışkan
Daha az viskoz
Dezavantaj: Yanmaya karşı dayanıklılığı düşük

3. Florlu Köpükler (Fluoroprotein – FP)

Protein köpüğün geliştirilmiş versiyonu
Florokarbon surfaktanlar içerir
Yakıt üzerinde daha iyi yayılma
Hidrokarbonları iter
Yakıt kontaminasyonuna dayanıklı

4. Film Oluşturan Florlu Köpükler (AFFF – Aqueous Film Forming Foam)

En yaygın kullanılan modern köpük tipi
Yakıt yüzeyinde su filmi oluşturur
Çok hızlı yangın söndürme
Düşük viskozite
Polar ve polar olmayan çözücülerde kullanılabilir (AR-AFFF versiyonu)
Çevresel etkileri nedeniyle son yıllarda alternatifler aranıyor

5. Alkol Dirençli Köpükler (AR-AFFF)

Polar çözücülerde (alkol, aseton, eter) kullanılır
Polimer içerir
Polar çözücülerle temas ettiğinde jelimsi tabaka oluşturur

6. Yüksek Genleşmeli Köpükler

200:1 ile 1000:1 arası genleşme oranı
Kapalı alan yangınlarında kullanılır
Hacim doldurma özelliği

B) Genleşme Oranlarına Göre

Düşük Genleşmeli Köpükler (Low Expansion)

Genleşme oranı: 20:1’den az
Sıvı yüzey yangınları
Tank yangınları
Havaalanları

Orta Genleşmeli Köpükler (Medium Expansion)

Genleşme oranı: 20:1 ile 200:1 arası
Sıvı döküntü yangınları
Kapalı alan yangınları

Yüksek Genleşmeli Köpükler (High Expansion)

Genleşme oranı: 200:1 ile 1000:1 arası
LNG (sıvılaştırılmış doğal gaz) yangınları
Bodrum ve kapalı alanlar
Tünel yangınları

Köpüklü Söndürme Sistemi Bileşenleri

1. Köpük Konsantresi Tankı

Köpük konsantresinin depolandığı alan
Basınçlı veya atmosferik basınçlı olabilir
Kapasitesi: Sistem ihtiyacına göre 200-10,000 litre arası

2. Oransal Karıştırıcı (Proportioner)

Köpük konsantresini su ile belirli oranlarda karıştırır
Tipik oranlar: %1, %3, %6
Tipler:
- Hat oransal karıştırıcı (In-line proportioner)
- Basınç oransal karıştırıcı (Pressure proportioner)
- Dengeli basınç sistemi (Balanced pressure system)
- Pompa oransal karıştırıcı (Pump proportioner)

3. Köpük Oluşturucu (Foam Maker/Generator)

Köpük solüsyonunu havaya karıştırarak köpük oluşturur
Tipler:
- Yüksek geri tepkili başlıklar
- Düşük geri tepkili başlıklar
- Aspiratörlü başlıklar
- Standart sprinkler başlıkları

4. Boru Sistemleri

Paslanmaz çelik veya galvanizli çelik
Köpük solüsyonunu dağıtım noktalarına taşır

5. Pompa Sistemi

Köpük solüsyonunu gerekli basınçta sağlar
Tipik basınç: 7-10 bar

6. Kontrol Paneli

Manuel veya otomatik aktivasyon
Sistem izleme ve alarm fonksiyonları

Sistem Tipleri

1. Sabit Köpük Sistemleri (Fixed Systems)

a) Tank Üstü Köpük Sistemleri

Depolama tanklarının korunması
Tip II ve Tip III boşaltım cihazları
Tam yüzey veya yarım yüzey uygulama

b) Alt Enjeksiyonlu Köpük Sistemleri

Köpük tankın altından enjekte edilir
Yüksek depolama tankları için ideal
Özel köpük jeneratörleri gerektirir

c) Monitör Sistemleri

Büyük kapasiteli köpük atıcılar (5000-20000 L/dk)
Manuel veya otomatik kontrollu
Geniş alan koruması

2. Köpük-Su Sprinkler Sistemleri

Standart sprinkler sistemine benzer
Köpük konsantresi enjeksiyonu
Yangın algılaması ile otomatik aktivasyon
Havaalanı hangarları, kimya tesisleri

3. Köpük-Su Deluge Sistemleri

Tüm başlıklar açık
Deluge valfi ile kontrol
Hızlı yanıcı sıvı yangınları
Rafineriler, petrokimya tesisleri

4. Yüksek Genleşmeli Köpük Sistemleri

Özel jeneratörler
Kapalı alan doldurma
LNG tesisleri, bodrum katlar

Uygulama Alanları

Petrol ve Kimya Endüstrisi

Rafineriler
Petrokimya tesisleri
Depolama tank çiftlikleri
Dolum ve boşaltma istasyonları
Boru hatları

Havacılık ve Havaalanları

Uçak hangarları
Jet yakıt depolama
İtfaiye araçları (ARFF)
Apronlar ve pistler

Denizcilik

Gemi makine daireleri
Helikopter pistleri
Yakıt depolama
Off-shore platformlar

Enerji Sektörü

Elektrik trafo merkezleri
Güneş enerjisi tesisleri
LNG terminalleri
Biyodizel tesisleri

Diğer Alanlar

Kimyasal depolama
Boya ve vernik üretimi
Otomotiv endüstrisi (boya kabin)
Havai fişek fabrikaları

Köpüklü Söndürme Sistemi Avantajlar

✓ Yanıcı sıvı yangınlarında son derece etkili

✓ Geniş alan kapsaması

✓ Yeniden tutuşmayı önler

✓ Buhar emisyonunu azaltır

✓ Uzun süreli koruma sağlar

✓ Çeşitli yanıcı maddelerde kullanılabilir

✓ Nispeten düşük çevresel etki (modern köpükler)

Köpüklü Söndürme Sistemi

Dezavantajlar

✗ Elektrikli ekipmanlarda iletkenlik riski

✗ Periyodik bakım gereksinimi

✗ Köpük konsantresinin raf ömrü sınırlı (8-25 yıl)

✗ AFFF’lerin PFAS içeriği (çevresel endişe)

✗ Düşük sıcaklıklarda donma riski

✗ Su bazlı sistemlere göre daha maliyetli

Bakım ve Test

Periyodik Kontroller

Yıllık:

Köpük konsantresi kalite testi
Oransal karıştırıcı kalibrasyonu
Sistem bileşenleri gözden geçirme
Elektrik sistemleri testi

3 Yıllık:

Pompa performans testi
Tam sistem hidrolik testi
Deluge valfleri fonksiyon testi

5 Yıllık:

Köpük konsantresi değişimi (tip bağlı)
Tam deşarj testi

Köpüklü yangın söndürme sistemleri, özellikle yanıcı sıvı yangınlarının kontrol altına alınmasında vazgeçilmez bir teknolojidir. Doğru tasarım, uygun köpük seçimi ve düzenli bakım ile bu sistemler, kritik tesislerde güvenilir ve etkili koruma sağlar. Çevresel endişeler nedeniyle endüstri, daha sürdürülebilir ve etkili çözümlere doğru evrilmektedir.

A) KİMYASAL KOMPOZİSYONA GÖRE KÖPÜK TÜRLERİ

1.1 PROTEİN KÖPÜKLER (PROTEIN FOAM – P)

Üretim ve Bileşim:

Hayvansal proteinlerden (sığır kanı, kemik, boynuz, tüy, deri) hidroliz yoluyla üretilir
%3-6 konsantrasyonda kullanılır
Stabilizatörler ve koruyucular içerir
Demirli-hidroksit jel oluşumu için demir tuzları eklenir

Teknik Özellikler:

Genleşme Oranı: 5:1 – 10:1
%25 Drenaj Zamanı: 3-5 dakika
Raf Ömrü: 20-25 yıl
Viskozite: Yüksek (30-50 cP)
pH Değeri: 7.0-8.5
Donma Noktası: -7°C ile -12°C

Avantajlar: ✓ Mükemmel yanma direnci ✓ Çok uzun raf ömrü ✓ Isıya karşı dayanıklı köpük örtüsü ✓ Yeniden tutuşmayı çok iyi önler ✓ Kalın ve dayanıklı köpük tabakası ✓ Ekonomik ✓ Yüksek sıcaklıklarda stabil

Dezavantajlar: ✗ Yavaş yayılma ve söndürme ✗ Yakıt kontaminasyonuna hassas ✗ Mikrobiyal parçalanmaya açık ✗ Kötü koku ✗ Akışkanlık düşük ✗ Soğuk havalarda donma riski ✗ Modern standartlarda daha az tercih ediliyor

Kullanım Alanları:

Depolama tankları (alt enjeksiyon)
Ham petrol tankları
Düşük risk yangınları
Bütçe kısıtlı projeler

1.2 FLORLU PROTEİN KÖPÜKLER (FLUOROPROTEIN – FP)

Üretim ve Bileşim:

Protein köpük + florokimyasal surfaktanlar
Florokarbon yüzey aktif maddeler eklenir
%3 veya %6 konsantrasyonda kullanılır

Teknik Özellikler:

Genleşme Oranı: 7:1 – 10:1
%25 Drenaj Zamanı: 4-6 dakika
Raf Ömrü: 15-20 yıl
Viskozite: Orta (20-35 cP)
pH Değeri: 7.0-8.5
Donma Noktası: -10°C ile -15°C

Avantajlar: ✓ Protein köpükten daha hızlı yayılma ✓ Yakıt üzerinde daha iyi performans ✓ Yakıt kontaminasyonuna dirençli ✓ Hidrokarbon yakıtları iter ✓ İyi yanma direnci ✓ Alt enjeksiyon uyumlu ✓ Yeniden tutuşma koruması

Dezavantajlar: ✗ AFFF’den daha yavaş ✗ Yüksek viskozite ✗ PFAS içeriği (çevre endişesi) ✗ Daha pahalı ✗ Polar çözücülerde etkisiz

Kullanım Alanları:

Hidrokarbon depolama tankları
Rafineriler
Petrokimya tesisleri
Alt enjeksiyonlu sistemler
Büyük kapasiteli tank çiftlikleri

1.3 FİLM OLUŞTURAN FLORLU KÖPÜKLER (AFFF – AQUEOUS FILM FORMING FOAM)

Üretim ve Bileşim:

Sentetik florokimyasal surfaktanlar
Hidrokarbon surfaktanlar
Glikoller ve solventler
%1, %3 veya %6 konsantrasyonda

Teknik Özellikler:

Genleşme Oranı: 4:1 – 8:1
%25 Drenaj Zamanı: 2-4 dakika
Raf Ömrü: 10-15 yıl
Viskozite: Çok düşük (5-15 cP)
pH Değeri: 7.0-8.5
Donma Noktası: -15°C ile -20°C

Çalışma Mekanizması:

Köpük yakıt yüzeyine uygulanır
Düşük yüzey gerilimi sayesinde hızla yayılır
Köpük çözülerek yakıt üzerinde su filmi oluşturur
Su filmi buhar emisyonunu bloke eder
Köpük örtüsü oksijen temasını keser

Avantajlar: ✓ En hızlı yangın söndürme (30-60 saniye) ✓ Çok düşük viskozite – kolay pompalama ✓ Geniş sıcaklık aralığında kullanım ✓ Hızlı yayılma özelliği ✓ Su filmi oluşturma ✓ Düşük konsantrasyonlarda etkili (%1) ✓ Köpük çözülse bile film koruma sağlar ✓ Çok yönlü kullanım ✓ Aspiratörsüz başlıklarla da kullanılabilir

Dezavantajlar: ✗ PFAS içeriği (ciddi çevre sorunu) ✗ Kısa raf ömrü ✗ Polar çözücülerde etkisiz (standart AFFF) ✗ Yanma direnci düşük ✗ Pahalı ✗ Sızıntı riski (düşük viskozite) ✗ Yasal kısıtlamalar artıyor

Alt Kategoriler:

a) C8 AFFF (Eski Nesil)

8 karbonlu florlu bileşikler
En etkili ama en zararlı
Çoğu ülkede yasaklandı

b) C6 AFFF (Yeni Nesil)

6 karbonlu florlu bileşikler
Daha az zararlı ama hala PFAS içerir
Mevcut piyasa standardı

c) C4 AFFF (Gelişmekte)

4 karbonlu bileşikler
Çevre dostu alternatif
Performans testleri devam ediyor

Kullanım Alanları:

Havaalanları (en yaygın)
İtfaiye araçları
Mobil sistemler
Hızlı müdahale gereken yerler
Askeri uygulamalar
Off-shore platformlar

1.4 ALKOL DİRENÇLİ AFFF (AR-AFFF / ALCOHOL RESISTANT AFFF)

Üretim ve Bileşim:

AFFF + polimerik polisakkaritler
Guar gum, xanthan gum veya benzer polimerler
%3 veya %6 konsantrasyonda
Dual purpose: Hem polar hem hidrokarbon

Teknik Özellikler:

Genleşme Oranı: 4:1 – 7:1
%25 Drenaj Zamanı: 3-5 dakika
Raf Ömrü: 10-12 yıl
Viskozite: Orta-yüksek (25-40 cP)
pH Değeri: 7.5-9.0
Donma Noktası: -12°C ile -18°C

Çalışma Mekanizması:

Polar çözücülerle temas ettiğinde polimer jelleşir
Jelimsi membran tabakası oluşur
Su filmi kaybını önler
Hem polar hem hidrokarbon yakıtlarda çalışır

Avantajlar: ✓ Çok yönlü – tüm yakıt tiplerinde ✓ Polar çözücülerde etkili ✓ Hem AFFF hem polimer avantajı ✓ Tek köpük tipi ile çoklu koruma ✓ Envanter yönetimi kolay ✓ Petrokimya tesisleri için ideal

Dezavantajlar: ✗ En pahalı köpük tipi ✗ PFAS içeriği ✗ Yüksek viskozite ✗ Daha fazla konsantre gerekir ✗ Kısa raf ömrü ✗ Özel test gereksinimleri

Polar Çözücüler (Kullanım Alanları):

Metanol, etanol
Aseton, MEK
Eterler
Esterler
Ketonlar
Aldehitler
Organik asitler

1.5 SENTETİK KÖPÜKLER (SYNTHETIC SURFACTANT FOAM)

Üretim ve Bileşim:

Tamamen sentetik surfaktanlar
Hidrokarbon bazlı yüzey aktif maddeler
Glikoller
Florsuz formülasyon

Teknik Özellikler:

Genleşme Oranı: 3:1 – 6:1
%25 Drenaj Zamanı: 2-3 dakika
Raf Ömrü: 15-20 yıl
Viskozite: Düşük-orta (10-25 cP)
pH Değeri: 7.0-8.0

Avantajlar: ✓ Florsuz – çevre dostu ✓ Hızlı yayılma ✓ Düşük viskozite ✓ İyi ıslanma özelliği ✓ Orta-yüksek genleşme için uygun ✓ A sınıfı yangınlarda da kullanılabilir

Dezavantajlar: ✗ Yanma direnci zayıf ✗ Yakıt kontaminasyonuna hassas ✗ Yeniden tutuşma riski ✗ Sadece hafif hidrokarbon yangınları ✗ Tank yangınlarında etkisiz

Kullanım Alanları:

Orta genleşme sistemleri
A sınıfı yangınlar (kombinasyon)
Sıvı döküntü yangınları
Endüstriyel tesisler

1.6 FLORSUZ KÖPÜKLER (FLUORINE-FREE FOAM – F3 / 3F)

Modern Çevre Dostu Alternatifler:

a) Sentetik Florsuz (Synthetic Fluorine-Free)

Hidrokarbon surfaktanlar
Glikoller ve solventler
Özel stabilizatörler

b) Detarjan Bazlı (Detergent Type)

Alkil sülfatlar
Etoksilatlar
Biyolojik olarak parçalanabilir

c) Protein Bazlı Florsuz

Hidrolize protein
Doğal surfaktanlar
Çevre dostu katkılar

Teknik Özellikler:

Genleşme Oranı: 4:1 – 8:1
%25 Drenaj Zamanı: 3-6 dakika
Raf Ömrü: 10-20 yıl
Viskozite: Değişken
pH Değeri: 6.5-8.5

Avantajlar: ✓ Sıfır PFAS – tamamen çevre dostu ✓ Yasal kısıtlamalardan etkilenmez ✓ Biyolojik olarak parçalanabilir ✓ Su kaynaklarını kirletmez ✓ Gelecek standardı ✓ Toplum kabul edilebilirliği yüksek

Dezavantajlar: ✗ Daha yavaş yangın söndürme ✗ Yakıt kontaminasyonuna hassas ✗ Film oluşturma yok ✗ Yüksek uygulama oranı gerekebilir ✗ Performans testleri devam ediyor ✗ Sınırlı tecrübe ve veri

Gelişmekte Olan Teknolojiler:

Nano-partiküller eklenmesi
Biyopolimer kullanımı
Hibrit formülasyonlar
Akıllı surfaktanlar

3. KARŞILAŞTIRMALI TABLOLAR

TABLO 1: KÖPÜK TÜRLERİ GENEL KARŞILAŞTIRMA

Özellik	Protein	Florprotein	AFFF	AR-AFFF	Sentetik	Florsuz F3
Konsantrasyon	%3-6	%3-6	%1-6	%3-6	%3-6	%3-6
Genleşme Oranı	5:1 – 10:1	7:1 – 10:1	4:1 – 8:1	4:1 – 7:1	3:1 – 6:1	4:1 – 8:1
Yangın Söndürme Hızı	Yavaş	Orta	Çok Hızlı	Hızlı	Orta	Orta-Yavaş
Raf Ömrü (yıl)	20-25	15-20	10-15	10-12	15-20	10-20
Yanma Direnci	Mükemmel	Çok İyi	Orta	İyi	Zayıf	Orta
Viskozite (cP)	30-50	20-35	5-15	25-40	10-25	15-30
Yakıt Toleransı	Zayıf	İyi	Mükemmel	Mükemmel	Zayıf	Zayıf
Film Oluşturma	Hayır	Hayır	Evet	Evet	Hayır	Hayır
Polar Çözücü	Hayır	Hayır	Hayır	Evet	Hayır	Hayır
PFAS İçeriği	Hayır	Evet	Evet	Evet	Hayır	Hayır
Çevresel Etki	Düşük	Yüksek	Çok Yüksek	Çok Yüksek	Düşük	Çok Düşük
Maliyet Endeksi	1.0x	1.8x	2.5x	3.5x	1.5x	2.0x
Alt Enjeksiyon	Uygun	Uygun	Sınırlı	Sınırlı	Hayır	Hayır
Donma Noktası (°C)	-7 / -12	-10 / -15	-15 / -20	-12 / -18	-10 / -15	-10 / -18
pH Değeri	7.0-8.5	7.0-8.5	7.0-8.5	7.5-9.0	7.0-8.0	6.5-8.5

TABLO 2: UYGULAMA ALANLARINA GÖRE KÖPÜK SEÇİMİ

Uygulama Alanı	1. Seçenek	2. Seçenek	3. Seçenek	Önerilen Oran	Notlar
Havaalanları	AFFF %3	C6-AFFF %3	Florsuz %6	6.5 L/dk/m²	Hız kritik
Depolama Tankları (Hidrokarbon)	Florprotein %3	Protein %6	AFFF %3	4-6.5 L/dk/m²	Alt enjeksiyon
Depolama Tankları (Polar)	AR-AFFF %3	AR-AFFF %6	–	6.5-12 L/dk/m²	Sadece AR-AFFF
Rafineriler	Florprotein %3	AFFF %3	AR-AFFF %6	6.5 L/dk/m²	Çok yönlü
Petrokimya	AR-AFFF %3	Florprotein %3	AFFF %3	6.5-12 L/dk/m²	Karma yakıtlar
Off-shore	AFFF %3	AFFF %6	Florprotein %3	6.5 L/dk/m²	Deniz ortamı
Uçak Hangarları	AFFF %3	Florsuz %6	AR-AFFF %3	6.5 L/dk/m²	Geniş alan
LNG Terminalleri	Yüksek Genleşme	AFFF %3	Florsuz %6	Özel tasarım	Kriojenik
Kimya Depolama	AR-AFFF %6	Sentetik %6	Florsuz %6	6.5-12 L/dk/m²	Polimer gerekli
Deniz Taşımacılığı	AFFF %3	Florprotein %3	–	6.5 L/dk/m²	IMO standartları
Bodrum/Tünel	Yüksek Genleşme	Orta Genleşme	Sentetik %3	Hacim bazlı	Kapalı alan
Boya Tesisleri	AR-AFFF %6	Sentetik %6	Florsuz %6	12 L/dk/m²	Çözücü ağırlıklı

TABLO 3: GENLEŞME ORANINA GÖRE KARŞILAŞTIRMA

Parametre	Düşük Genleşme (2-20:1)	Orta Genleşme (20-200:1)	Yüksek Genleşme (200-1000:1)
Su İçeriği	%80-95	%50-75	%1-10
Yoğunluk (kg/m³)	150-500	50-150	10-30
Ağırlık	Ağır	Orta	Çok Hafif
Dayanıklılık	Çok İyi	İyi	Zayıf
Isı Direnci	Mükemmel	İyi	Zayıf
Yayılma Hızı	Yavaş	Orta	Çok Hızlı
Kaplama Alanı	Sınırlı	Geniş	Çok Geniş
Nüfuz Etme	Zayıf	İyi	Mükemmel
Açık Alan Kullanımı	Mükemmel	İyi	Uygun Değil
Kapalı Alan Kullanımı	İyi	Mükemmel	Mükemmel
Rüzgar Etkisi	Düşük	Orta	Çok Yüksek
Soğutma Etkisi	Maksimum	İyi	Minimal
Boğma Etkisi	İyi	Çok İyi	Maksimum
Su Hasarı	Yüksek	Orta	Düşük
Görüş Mesafesi (m)	5-10	2-5	0
Personel Güvenliği	Güvenli	Dikkatli	Tehlikeli
Üretim Ekipmanı	Basit	Orta	Kompleks
Maliyet	Düşük	Orta	Yüksek
Ana Kullanım	Yüzey yangınları	Döküntü yangınları	Hacim doldurma

TABLO 4: YAKIT TİPİNE GÖRE KÖPÜK UYGUNLUĞU

Yakıt Tipi	Protein	Florprotein	AFFF	AR-AFFF	Sentetik	Florsuz
Ham Petrol	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐	⭐⭐	⭐⭐⭐
Benzin	⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐
Dizel

TABLO 4: YAKIT TİPİNE GÖRE KÖPÜK UYGUNLUĞU

HİDROKARBON YAKITLAR

Yakıt Tipi	Protein	Florprotein	AFFF	AR-AFFF	Sentetik	Florsuz F3	Önerilen Konsantrasyon
Ham Petrol	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐	⭐⭐	⭐⭐⭐	Protein/FP: %6, AFFF: %3
Benzin (Gasoline)	⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐	AFFF: %3, FP: %3
Dizel Yakıt	⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐	AFFF: %3, FP: %3
Jet Yakıtı (Kerosene)	⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐	AFFF: %3 (havacılık standardı)
Fuel Oil (Kalorifer Yakıtı)	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐	⭐⭐	⭐⭐⭐	Protein: %6, FP: %6
Nafta	⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐	AFFF: %3, FP: %3
LPG (Sıvılaştırılmış Petrol Gazı)	⭐⭐	⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐	⭐⭐⭐	AFFF: %3 (hızlı müdahale)
LNG (Sıvılaştırılmış Doğal Gaz)	⭐	⭐⭐	⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐	Yüksek Genleşme + AFFF %3
Hekzan	⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐	AFFF: %3
Toluen	⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐	⭐⭐⭐	AFFF: %3
Xylene (Ksilen)	⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐	⭐⭐⭐	AFFF: %3
Mineral Yağlar	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐	⭐⭐	⭐⭐⭐	Protein: %6, FP: %3
Trafo Yağı	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐	⭐⭐⭐	FP: %3, Protein: %6

POLAR ÇÖZÜCÜLER (Su ile Karışabilen)

Yakıt Tipi	Protein	Florprotein	AFFF	AR-AFFF	Sentetik	Florsuz F3	Önerilen Konsantrasyon
Metanol	❌	❌	❌	⭐⭐⭐⭐⭐	❌	⭐⭐	AR-AFFF: %3 veya %6
Etanol	❌	❌	❌	⭐⭐⭐⭐⭐	❌	⭐⭐	AR-AFFF: %3 veya %6
İzopropil Alkol (IPA)	❌	❌	❌	⭐⭐⭐⭐⭐	❌	⭐⭐	AR-AFFF: %6
Aseton	❌	❌	❌	⭐⭐⭐⭐⭐	❌	⭐⭐	AR-AFFF: %6
MEK (Metil Etil Keton)	❌	❌	❌	⭐⭐⭐⭐⭐	❌	⭐⭐	AR-AFFF: %6
MIBK (Metil İzobütil Keton)	❌	❌	❌	⭐⭐⭐⭐⭐	❌	⭐⭐	AR-AFFF: %6
Etil Asetat	❌	❌	❌	⭐⭐⭐⭐⭐	❌	⭐⭐	AR-AFFF: %6
Metil Asetat	❌	❌	❌	⭐⭐⭐⭐⭐	❌	⭐⭐	AR-AFFF: %6
Asetik Asit	❌	❌	❌	⭐⭐⭐⭐⭐	❌	⭐⭐	AR-AFFF: %6
Etilen Glikol	❌	❌	❌	⭐⭐⭐⭐⭐	❌	⭐⭐	AR-AFFF: %6
Propilen Glikol	❌	❌	❌	⭐⭐⭐⭐⭐	❌	⭐⭐	AR-AFFF: %6
Dietil Eter	❌	❌	❌	⭐⭐⭐⭐	❌	⭐⭐	AR-AFFF: %6
Tetra Hidro Furan (THF)	❌	❌	❌	⭐⭐⭐⭐⭐	❌	⭐⭐	AR-AFFF: %6
MTBE (Metil Tersiyer Bütil Eter)	❌	❌	❌	⭐⭐⭐⭐⭐	❌	⭐⭐	AR-AFFF: %6
Formaldehit	❌	❌	❌	⭐⭐⭐⭐	❌	⭐	AR-AFFF: %6
Biyodizel	⭐	⭐⭐	❌	⭐⭐⭐⭐⭐	❌	⭐⭐	AR-AFFF: %6
Biyoetanol	❌	❌	❌	⭐⭐⭐⭐⭐	❌	⭐⭐	AR-AFFF: %6

ÖZEL YAKITLAR VE UYGULAMALAR

Yakıt/Madde Tipi	Protein	Florprotein	AFFF	AR-AFFF	Sentetik	Florsuz F3	Özel Notlar
Hidrojen	❌	❌	⭐⭐	⭐⭐	⭐⭐	⭐⭐	Köpük soğutma için, söndürme için değil
Amonyak	❌	❌	❌	⭐⭐⭐	⭐⭐	⭐⭐	Özel protokol gerekir
Bitüm (Asfalt)	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐	⭐⭐	⭐⭐⭐	Yüksek viskozite köpükler
Sıvı Kükürt	⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐	⭐⭐⭐	⭐⭐	⭐⭐⭐	Yüksek sıcaklık dayanımı gerekli
Lastik Yağı (Pyrolysis Oil)	⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐	⭐⭐⭐	Karma hidrokarbon özelliği
Bitkisel Yağlar	⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐	⭐⭐⭐	Yüksek sıcaklıkta polar davranış
Silikon Yağları	⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐	⭐⭐	⭐⭐⭐	Özel köpük gerekebilir
Boya İnceltici (Tiner)	⭐⭐	⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐	⭐⭐⭐	Karma çözücü özelliği
White Spirit	⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐	Standart hidrokarbon
Solvent (Genel)	⭐⭐	⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐⭐⭐	⭐⭐⭐	⭐⭐⭐	Tip belirleme gerekli

YILDIZ DERECELENDİRME AÇIKLAMASI

Sembol	Anlamı	Açıklama
⭐⭐⭐⭐⭐	Mükemmel	En ideal seçim, maksimum performans
⭐⭐⭐⭐	Çok İyi	Önerilen seçim, yüksek performans
⭐⭐⭐	İyi	Kullanılabilir, kabul edilebilir performans
⭐⭐	Zayıf	Sınırlı kullanım, düşük performans
⭐	Çok Zayıf	Tavsiye edilmez, acil durum hariç
❌	Uygun Değil	Kullanılmamalı, etkisiz veya tehlikeli

HİDROKARBON YAKITLAR İÇİN:

Yüksek Uçuculuk (Benzin, Nafta, LPG):

Birinci Tercih: AFFF %3
Neden: Hızlı yayılma ve film oluşturma kritik
Uygulama Oranı: 6.5 L/dk/m² (minimum 10 dakika)

Orta Uçuculuk (Dizel, Jet Yakıtı, Kerosene):

Birinci Tercih: AFFF %3 veya Florprotein %3
Neden: Dengeli performans, iyi yanma direnci
Uygulama Oranı: 4-6.5 L/dk/m²

Düşük Uçuculuk (Fuel Oil, Ham Petrol, Bitüm):

Birinci Tercih: Protein %6 veya Florprotein %6
Neden: Yüksek ısı direnci, mükemmel köpük stabilitesi
Uygulama Oranı: 4-6.5 L/dk/m²
Özel Not: Alt enjeksiyon sistemlerinde ideal

Kriojenik Gazlar (LNG, LPG sıvı fazı):

Birinci Tercih: Yüksek Genleşme köpük + AFFF %3 kombinasyon
Neden: Buhar bulutunu bastırma ve yayılımı önleme
Özel Gereksinim: Düşük sıcaklık dayanımlı köpük

POLAR ÇÖZÜCÜLER İÇİN:

Alkoller (Metanol, Etanol, IPA):

Tek Seçenek: AR-AFFF (Alkol Dirençli)
Konsantrasyon:
- Metanol/Etanol: %3 veya %6 (tercihan %6)
- IPA ve diğerleri: %6
Uygulama Oranı: 6.5-12 L/dk/m² (minimum 15 dakika)
Kritik: Standart köpükler polar çözücülerde tamamen etkisiz

Ketonlar (Aseton, MEK, MIBK):

Tek Seçenek: AR-AFFF %6
Uygulama Oranı: 12 L/dk/m² (minimum 20 dakika)
Not: En agresif polar çözücüler, yüksek konsantrasyon şart

Esterler (Etil Asetat, Metil Asetat):

Tek Seçenek: AR-AFFF %6
Uygulama Oranı: 8-12 L/dk/m²
Not: Orta derece polar çözücü özelliği

Eterler (Dietil Eter, THF, MTBE):

Tek Seçenek: AR-AFFF %6
Uygulama Oranı: 8-12 L/dk/m²
Özel Dikkat: Çok düşük parlama noktası, hızlı müdahale kritik

SEÇİM KRİTERLERİ ÖZETİ

AFFF Seçilmeli:

✓ Havaalanları ve hızlı müdahale ✓ Yüksek uçuculuklu yakıtlar ✓ Mobil sistemler ✓ Geniş alan yangınları ✓ Düşük sıcaklık ortamları

Florprotein/Protein Seçilmeli:

✓ Depolama tankları (alt enjeksiyon) ✓ Yüksek sıcaklık yakıtları ✓ Uzun süreli koruma gerekli ✓ Bütçe kısıtlı projeler ✓ Çevre hassasiyeti yüksek

AR-AFFF Seçilmeli (Zorunlu):

✓ Polar çözücüler ✓ Alkoller ve ketonlar ✓ Karma yakıt tesisleri ✓ Kimya endüstrisi ✓ Biyoyakıt tesisleri

Florsuz F3 Seçilmeli:

✓ Çevre koruma öncelikli ✓ Yasal PFAS kısıtlamaları ✓ Su kaynaklarına yakın ✓ Uzun vadeli sürdürülebilirlik ✓ Toplumsal kabul önemli

ÖNEMLİ UYARI: Yakıt tipinin doğru belirlenmesi kritiktir. Yanlış köpük seçimi yangını söndüremez, hatta kötüleştirebilir. Şüpheli durumlarda AR-AFFF %6 evrensel koruma sağlar ancak maliyeti yüksektir.

ELEKTRİKLİ EKİPMANLARDA KÖPÜK SORUNU

A) Elektrik İletkenliği Problemi

Neden Sorunludur?

Köpükler su bazlıdır
Su elektrik iletir
Elektrik çarpması riski
Ekipman hasarı

Risk Analizi Tablosu:

Ekipman Tipi	Standart Köpük Riski	Kuru Köpük Riski	Önerilen Ajan
Yüksek Voltaj (>1000V)	⚠️⚠️⚠️⚠️⚠️ KESİNLİKLE HAYIR	⚠️⚠️⚠️⚠️ Çok Tehlikeli	CO₂, FM-200, Novec
Orta Voltaj (400-1000V)	⚠️⚠️⚠️⚠️ Tehlikeli	⚠️⚠️⚠️ Riskli	CO₂, Gaz ajanlar
Alçak Voltaj (<400V)	⚠️⚠️⚠️ Riskli	⚠️⚠️ Dikkatli	Yüksek genleşme (kuru)
Elektronik Sistemler	⚠️⚠️⚠️⚠️ Hasar yapar	⚠️⚠️⚠️ Hasar riski	İnert gazlar
Veri Merkezleri	⚠️⚠️⚠️⚠️⚠️ HAYIR	⚠️⚠️⚠️⚠️ Uygun Değil	FM-200, Novec, Inergen
Trafo Merkezleri	⚠️⚠️⚠️⚠️⚠️ Ölümcül	⚠️⚠️⚠️⚠️ Çok Tehlikeli	CO₂, Gaz
Switchgear (Şalt)	⚠️⚠️⚠️⚠️⚠️ Ölümcül	⚠️⚠️⚠️⚠️ Tehlikeli	CO₂, Gaz
UPS Odaları	⚠️⚠️⚠️⚠️ Hasar + Risk	⚠️⚠️⚠️ Riskli	İnert gazlar
Akü Odaları	⚠️⚠️⚠️ Dikkatli	⚠️⚠️ Kullanılabilir	Özel prosedür

Sorunlar ve Sonuçları:

1. Elektrik Çarpması:

✗ Su bazlı köpük iletken
✗ İtfaiyeciler için ölüm riski
✗ Tesis personeli tehlikede
✗ İletkenlik: 100-1000 μS/cm

2. Ekipman Hasarı:

✗ Elektronik kartlara su girişi
✗ Kısa devre
✗ Korozyon (uzun vadede)
✗ Veri kaybı
✗ Sistem arızası
✗ Pahalı onarımlar

3. İş Sürekliliği:

✗ Uzun süreli kesinti
✗ Veri merkezi çökmeleri
✗ Üretim durması
✗ Finansal kayıplar

Özel Durumlar:

Trafo Yağı Yangınları:

⚠️ Dikkat: Su köpük kullanılabilir AMA
✓ Trafo enerjisiz olmalı
✓ Topraklama yapılmalı
✓ İzolasyon sağlanmalı
✓ Minimum 5 metre güvenlik mesafesi
✓ İletkenlik testi yapılmalı

Akü Odaları:

⚠️ Hidrojen gazı riski
⚠️ Asit reaksiyonu
⚠️ Su ile reaksiyon
✓ Özel eğitim gerekli
✓ Havalandırma sonrası müdahale

YANGIN SINIFLARINA GÖRE KÖPÜK UYGUNLUĞU

GENEL YANGIN SINIFI TABLOSU

Yangın Sınıfı	Tanım	Standart Köpük	AR-AFFF	Yüksek Genleşme	Genel Değerlendirme
A Sınıfı (Katı Maddeler)	Ahşap, kağıt, tekstil, plastik	⚠️⚠️ Sınırlı	⚠️⚠️ Sınırlı	✓✓✓ Uygun	Su daha etkili, köpük 2. seçenek
B Sınıfı (Yanıcı Sıvılar)	Benzin, dizel, yağlar	✓✓✓✓✓ Mükemmel	✓✓✓✓✓ Mükemmel	✓✓✓✓ Çok İyi	Köpüğün ana kullanım alanı
C Sınıfı (Yanıcı Gazlar)	LPG, doğalgaz, hidrojen	⚠️⚠️⚠️ Sınırlı	⚠️⚠️⚠️ Sınırlı	⚠️⚠️ Zayıf	Gaz kaynağı kesilmeli önce
D Sınıfı (Metal Yangınları)	Mg, Na, K, Al tozu, Ti	❌❌❌ YASAK	❌❌❌ YASAK	❌❌❌ YASAK	Şiddetli reaksiyon, patlama
E Sınıfı (Elektrikli)	Elektrik panoları, kablolar	❌❌❌ TEHLİKELİ	❌❌❌ TEHLİKELİ	⚠️⚠️⚠️⚠️ Riskli	Elektrik kesilmeden HAYIR
F Sınıfı (Yemek Yağı)	Bitkisel yağ, hayvansal yağ	⚠️⚠️ Zayıf	⚠️⚠️⚠️ Orta	⚠️ Uygun Değil	Özel yaş kimyasal ajan

C SINIFI – YANICI GAZ YANGINLARI

GAZ KAYNAĞI KESİLEMEDİĞİNDE KÖPÜK ETKİSİZ

YANICI GAZ YANGIN TÜRLERİ

Gaz Tipi	Köpük ile Sorun	Risk	Doğru Yöntem
Doğalgaz (Metan)	Gaz kaynağı kesilmezse yeniden tutuşma	⚠️⚠️⚠️⚠️	Vana kapatma + havalandırma
LPG (Propan/Bütan)	Köpük sadece buharı bastırır, gaz devam eder	⚠️⚠️⚠️⚠️	Vana kapatma + köpük (yardımcı)
Hidrojen (H₂)	Görünmez alev, köpük etkisiz	⚠️⚠️⚠️⚠️⚠️	Gaz kaynağı kes, yanmasına izin ver
Asetilen (C₂H₂)	Patlayıcı, köpük tehlikeli	⚠️⚠️⚠️⚠️⚠️	Uzaktan soğutma, vana kapatma
Amonyak (NH₃)	Su çeker ama yangın söndürme için yetersiz	⚠️⚠️⚠️⚠️	Su perdesi (köpük değil)
Etan, Propilen	Sızıntı devam ederse patlama riski	⚠️⚠️⚠️⚠️	Kaynak kontrolü

KRİTİK YASAK LİSTESİ

Yangın Tipi	Risk Derecesi	Köpük Tehlikesi	Alternatif
Sodyum, Potasyum, Lityum	⚠️⚠️⚠️⚠️⚠️ ÖLÜMCÜL	Patlama + Hidrojen gazı	D sınıfı toz, grafit
Magnezyum, Alüminyum Tozu	⚠️⚠️⚠️⚠️⚠️ ÖLÜMCÜL	Patlama + 3000°C ısı	G-1 tozu, kuru kum
Titanium, Zirkonyum	⚠️⚠️⚠️⚠️ ÇOK TEHLİKELİ	Hidrojen + şiddetli reaksiyon	Grafit, özel toz
Kalsiyum Karbür	⚠️⚠️⚠️⚠️⚠️ ÖLÜMCÜL	Asetilen gazı patlaması	Kuru toz, kum
Yüksek Voltaj (>1000V) ENERJİLİ	⚠️⚠️⚠️⚠️⚠️ ÖLÜMCÜL	Elektrik çarpması – ANİ ÖLÜM	CO₂, FM-200, Novec
Trafo Merkezleri (ENERJİLİ)	⚠️⚠️⚠️⚠️⚠️ ÖLÜMCÜL	Ark flash + elektrik	Enerji kes → sonra müdahale
Veri Merkezleri	⚠️⚠️⚠️⚠️ CİDDİ HASAR	Ekipman hasarı + veri kaybı	İnert gaz, FM-200
SCADA/DCS/PLC Sistemleri	⚠️⚠️⚠️⚠️⚠️ FELAKETİK	Proses kontrolü kaybı	Gaz ajanlar
Lityum-ion Piller (Termal Kaçış)	⚠️⚠️⚠️⚠️⚠️ ÇOK TEHLİKELİ	Etkisiz + HF gazı	Bol su, AVD, F-500
Elektrikli Araç Bataryaları	⚠️⚠️⚠️⚠️⚠️ ÇOK TEHLİKELİ	Yetersiz + zombie fire	40.000L+ su, özel battaniye
Hidrojen Yangınları	⚠️⚠️⚠️⚠️⚠️ GÖRÜNMEZ	Etkisiz + patlama riski	Gaz kaynağı kes
LPG Tüp/Tank (BLEVE riski)	⚠️⚠️⚠️⚠️⚠️ ÖLÜMCÜL	BLEVE’yi önleyemez	Su ile soğutma
Asetilen Tüpleri	⚠️⚠️⚠️⚠️⚠️ BOMBA	Polimerizasyon patlaması	Uzaktan su, tahliye
H₂S (Hidrojen Sülfür)	⚠️⚠️⚠️⚠️⚠️ ZEHİRLİ	Gazı durduramaz + zehirlenme	Su perdesi, gaz kapatma
Amonyak Yangınları	⚠️⚠️⚠️⚠️ TEHLİKELİ	Zehirli buhar yayılımı	Su perdesi (köpük değil)
Fritöz/Derin Yağ Yangını	⚠️⚠️⚠️⚠️⚠️ PATLAMA	Su patlaması + yağ sıçraması	Yaş kimyasal, battaniye
Mutfak Yağı (F Sınıfı)	⚠️⚠️⚠️⚠️⚠️ PATLAMA	Steam eruption	K sınıfı söndürücü
Polar Çözücüler (Standart köpük)	⚠️⚠️⚠️⚠️⚠️ ETKİSİZ	Köpük anında çözülür	AR-AFFF %6 zorunlu
Metanol, Etanol, Aseton	⚠️⚠️⚠️⚠️⚠️ ETKİSİZ	Köpük parçalanır, yangın büyür	Sadece AR-AFFF
Organometalik Bileşikler	⚠️⚠️⚠️⚠️⚠️ SPONTAN	Patlayıcı reaksiyon	CO₂, inert gaz, kuru kum
Beyaz Fosforus	⚠️⚠️⚠️⚠️⚠️ ZEHİRLİ	Zehirli duman + yapışkan	Bol su (su altı tutma)
Amonyum Nitrat	⚠️⚠️⚠️⚠️⚠️ PATLAYICI	Parçalanma + patlama	Bol su (köpük değil!)
Hidrojen Peroksit (>35%)	⚠️⚠️⚠️⚠️ PATLAMA	Katalitik parçalanma + O₂	Seyreltme
Nitrik Asit (derişik)	⚠️⚠️⚠️⚠️⚠️ PATLAYICI	Nitrasyon + NOx gazı	Seyreltme, nötrleştirme
Peroksitler, Kloratlar	⚠️⚠️⚠️⚠️⚠️ PATLAMA	Oksidatif patlama	Özel prosedür
Radyoaktif Malzemeler	⚠️⚠️⚠️⚠️⚠️ KONTAM.	Radyasyon yayılımı	Uzman nükleer ekip
Hipergol Roket Yakıtları	⚠️⚠️⚠️⚠️⚠️ ZEHİRLİ	Aşırı toksik + kanserojen	Özel kimyasal ekip

SEKTÖREL ÖNERİLER

Sektör	Önerilen Sistem Kombinasyonu
Havaalanları	AFFF (pistler) + FM-200 (elektronik) + Özel Li-ion (e-uçak)
Rafineriler	Florprotein/AFFF (tanklar) + CO₂ (pompalar) + Su (soğutma)
Veri Merkezleri	İnert gaz (sunucular) + FM-200 (yedek) + VESDA (erken uyarı)
Kimya Tesisleri	AR-AFFF (polar) + Kuru toz (metal) + Özel (reaktif)
Mutfaklar	Yaş kimyasal (yağ) + CO₂ (elektrik) + Sprinkler (genel)
Elektrik Santralleri	CO₂ (trafo/switchgear) + Köpük (yakıt) + İnert gaz (kontrol)
Otomotiv	D sınıfı toz (Al/Mg) + Su (genel) + Özel Li-ion (e-araç)
Hastaneler	Sprinkler (genel) + FM-200 (ameliyat/MRI) + CO₂ (elektrik)
Metal İşleme	G-1/D sınıfı (toz) + Kuru kum (bulk) + İzolasyon sistemi
Gıda Sanayi	K sınıfı (pişirme) + Sprinkler (depo) + CO₂ (elektrik)

Post Views: 53

Yazımızı Değerlendirir Misiniz?

0

Beğendim
0

Alkışlıyorum
0

Beğenmedim

Danışman

Yangın ve Elektronik Güvenlik Sistemleri Uzmanı ve Danışmanı/Web site Yöneticisi - Sorularınız İçin info@guvenlikdanismanlik.com mail adresini kullanabilirsiniz.

Yazarın Profili