Kimyasal Temiz Gazlı Söndürme Sistemleri: Doğru Uygulamalar ve Performans Kriterleri
Yangın söndürme sistemleri, can ve mal kaybını önlemek için kritik bir role sahiptir. Geleneksel yangın söndürme yöntemleri (su, köpük, toz vb.), bazı durumlarda elektronik ekipmanlar veya hassas malzemeler için zarar verici olabilir. Bu nedenle, kimyasal temiz gazlı söndürme sistemleri, hem etkili hem de zararsız bir çözüm sunar.
Bu makalede, temiz gazlı söndürme sistemlerinin temel özellikleri, performans kriterleri, yasal düzenlemeleri ve uygulama prensipleri detaylı olarak incelenecektir.
Temiz Gaz Nedir?
Temiz gazlar, yangın söndürme sırasında:
- Canlı sağlığına zarar vermeyen,
- Hassas elektronik ekipmanlara zarar vermeyen,
- Kullanım sonrası temizlik gerektirmeyen gazlardır.
Bu gazlar, yangının oksijenle temasını keserek veya ortamdaki ısıyı absorbe ederek yangını kontrol altına alır. En yaygın olarak kullanılan temiz gazlar FM-200 ve Novec 1230 sistemleridir.
FM200 Gazı Nedir?
FM-200 (HFC-227ea), gazlı yangın söndürme sistemlerinde kullanılan renksiz, kokusuz ve elektriksel olarak iletken olmayan bir gazdır. Yangınları hızla söndürmek için geliştirilmiş olup, özellikle hassas elektronik ekipmanların bulunduğu alanlarda tercih edilir.
FM-200’ün Özellikleri
- Kimyasal Yapısı: Heptafluoropropan (HFC-227ea)
- Renk & Koku: Renksiz ve kokusuz
- İletkenlik: Elektriksel iletken değildir
- Zararsız Kullanım: İnsanların bulunduğu ortamlarda güvenle kullanılabilir
FM-200 Nasıl Çalışır?
FM-200, yangın söndürme işlemini ısıl bozulma (thermal decomposition) yoluyla gerçekleştirir. Yangın sırasında ortaya çıkan serbest radikalleri bağlayarak yanma reaksiyonunu durdurur. Ayrıca, yangının yayılmasını önleyerek alanın daha güvenli hale gelmesini sağlar.
Novec 1230 Gazı Nedir?
Novec 1230 (FK-5-1-12), gazlı yangın söndürme sistemlerinde kullanılan, çevre dostu ve güvenli bir yangın söndürme ajanıdır. Elektriksel iletkenliği yoktur ve yangını hızla söndürme özelliğine sahiptir. FM-200’e alternatif olarak geliştirilmiştir ve çevreye daha az zarar verir.
Novec 1230’un Özellikleri
- Kimyasal Adı: Dodecafluoro-2-methylpentan-3-one (FK-5-1-12)
- Renk & Koku: Renksiz ve kokusuz
- İletkenlik: Elektriksel olarak iletken değildir
- İnsan Sağlığına Etki: Düşük toksisiteye sahiptir, insan bulunan ortamlarda güvenle kullanılabilir
- Çevresel Etki: Ozon tabakasına zarar vermez (ODP = 0) ve düşük Küresel Isınma Potansiyeline (GWP) sahiptir
Novec 1230 Nasıl Çalışır?
Novec 1230, yangın söndürme işlemini ısıyı emerek ve yanma reaksiyonlarını bozarak gerçekleştirir. Yangının yayılmasını önler ve saniyeler içinde etkili olur.
Yangın Korunum Sistemlerinde Performans Kriterleri
Yangın söndürme sistemlerinin etkili olup olmadığını belirleyen temel faktörler şunlardır:
1. Olası Hasar Maliyeti
Bir yangının neden olabileceği zararlar şu ana başlıklar altında değerlendirilir:
- Can Kaybı: Yangın sırasında can kaybı oluşma riski.
- Mal Kaybı: Yangın ve yangını söndürme sırasında oluşan zararlardan kaynaklanan kayıplar.
- Duruş Maliyeti: İşletmeler için hizmetin kesintiye uğramısının maliyeti. (Veri merkezleri için dakikada 8.000 USD’ye kadar kayıp olabilir.)
- Geri Dönüş Maliyeti: Yangın nedeniyle müşteri kaybının telafi edilmesi.
2. Yangın Korunum Sistemi Kurulum ve İşletme Maliyeti
Yangın söndürme sisteminin ilk kurulum ve bakım maliyetleri, işletme bütçesi için önemlidir.
3. Yangını Etkisiz Hale Getirme Performansı
Sistemin yangını ne kadar hızlı ve etkili bir şekilde söndürebildiği, en kritik faktörlerden biridir.
FM-200 ve Novec 1230 Sistemleri
Bu sistemler, hacim esaslı yangın söndürme yöntemleri olarak bilinir.
FM-200 ve Novec 1230 Kullanımında Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Basınç Seviyesi: TS EN 15004 standardına göre 25 ila 42 bar arasında olmalıdır. Düşük basınçlı sistemler (örneğin 25 bar), güvenlik açısından daha avantajlıdır.
- Ses Seviyesi: 42 bar ve üzerindeki sistemlerde nozul çıkış sesi 115 dB’in altında olmalıdır. Yüksek ses seviyesi sabit disk sürcülerinde hasara yol açabilir.
- Sızdırmazlık Testi: Yangın sırasında gazın ortamda en az 10 dakika kalması gerekmektedir. Bu nedenle yıllık sızdırmazlık testleri zorunludur.
- Hidrostatik Testler: Basınçlı kaplar yönetmeliğine göre sistem silindirleri her 10 yılda bir hidrostatik teste tabi tutulmalıdır.
FM-200 ve Novec 1230 Sistemleri Arasındaki Farklar
FM-200 ve Novec 1230 sistemleri genellikle birbirinin alternatifi olarak kullanılabilir. Ancak çevresel etkiler ve mevzuatlar nedeniyle bazı farklılıklar bulunmaktadır.
- Paris İklim Anlaşması ve FM-200: Avrupa Çevre Ajansı tarafından FM-200 sistemlerinin sızıntı kontrolleri sıklaştırılmıştır. Kullanıcıların sistemleri merkezi kayıt sistemlerine bildirme zorunluluğu getirilmiştir.
- Novec 1230’un Alternatifleri: FK-5-1-12 gibi jenerik gazlar, Novec 1230’a alternatif olabilir ancak raf ömrü ve saflık oranları test edilmelidir.
Sonuç ve Değerlendirme
Temiz gazlı yangın söndürme sistemleri seçilirken performans kriterleri, maliyet analizi, çevresel etkiler ve güvenlik gereksinimleri dikkate alınmalıdır. Sistem kurulumu sonrasında periyodik testlerin ve bakımın ihmal edilmemesi, uzun vadeli verimlilik ve güvenlik için kritik önem taşımaktadır.
Doğru sistem seçimi, yangın anında oluşabilecek zararları en aza indirirken, işletme güvenliğini de artıracaktır.
