Gazlı Yangın Söndürme Sistemleri ve Uygulama Kriterleri
1. Giriş
Yangın güvenliği, özellikle hassas ve korunması gereken alanlar için büyük önem taşımaktadır. Geleneksel söndürme yöntemleri olan su ve köpük bazlı sistemler her ne kadar etkili olsa da, bazı durumlarda elektronik ekipmanlara ve değerli materyallere zarar verebilmektedir. Bu nedenle, alternatif söndürme sistemleri geliştirilmiştir. Gazlı yangın söndürme sistemleri, suyun kullanılamadığı ortamlarda güvenli ve etkili bir çözüm sunar.
Bu makalede, gazlı yangın söndürme sistemlerinin avantajları, çalışma prensibi, kullanılan gaz türleri, tasarım kriterleri ve uygulama alanları detaylı şekilde ele alınacaktır.
2. Gazlı Yangın Söndürme Sistemleri Nedir?
Gazlı yangın söndürme sistemleri, yangın anında ortamın oksijen seviyesini düşürerek veya kimyasal reaksiyonlara müdahale ederek yangını kontrol altına alır. Bu sistemler, genellikle kütüphaneler, arşivler, müzeler, veri merkezleri, telekomünikasyon tesisleri, trafo odaları ve yanıcı sıvıların depolandığı alanlarda kullanılmaktadır.
Gazlı sistemlerin suya kıyasla avantajları şunlardır:
- Elektronik ekipmanlara zarar vermez
- Artık bırakmaz (temizlik gerektirmez)
- Yangını hızlı bir şekilde söndürür
- Yanıcı sıvılar ve özel koruma gerektiren alanlar için uygundur
Ancak bu sistemler, tasarım ve uygulama aşamalarında dikkatli planlama gerektirir, çünkü yanlış bir tasarım halinde gazın etkili olmaması veya insan sağlığına zarar verme riski doğabilir.
3. Kullanılan Gaz Türleri ve Özellikleri
Gazlı yangın söndürme sistemlerinde kullanılan başlıca gazlar Argon, Novec 1230, FM 200 ve Karbondioksit (CO₂) olarak sıralanabilir.
| Gaz Türü | Avantajları | Dezavantajları |
|---|---|---|
| Argon (Ar) | Ozon tabakasına zarar vermez, atmosferde doğal olarak bulunur, toksik değildir | Yüksek basınç gerektirir, geniş tüp alanı gerektirir |
| Novec 1230 | Düşük atmosferik ömür (5 gün), düşük toksisite, insan sağlığına uygun | Yüksek maliyetli |
| FM 200 | Hızlı söndürme sağlar, düşük basınç gerektirir, suya göre daha az yer kaplar | Sera etkisi yaratır (atmosferde 31-42 yıl kalır) |
| Karbondioksit (CO₂) | Düşük maliyetli, yaygın bulunur | İnsan bulunan ortamlarda kullanılamaz, boğulma riski taşır |
Bu gazlardan CO₂, insan bulunan ortamlarda kullanılmamalıdır. Novec 1230, FM 200 ve Argon gazları ise uygun konsantrasyonlarda tasarlandığında insanlar için güvenlidir.
4. Tasarım ve Uygulama Kriterleri
Gazlı yangın söndürme sistemlerinin doğru tasarlanması ve uygulanması için belirli standartlara uyulması gerekir. Bunlardan bazıları TSE ISO 14520 ve NFPA 2001 gibi uluslararası standartlardır.
4.1. Tasarım Konsantrasyonu ve NOAEL-LOAEL Seviyeleri
Gazlı sistemlerde, kullanılacak gazın tasarım konsantrasyonu, yani ortamda bulunan gaz-hava karışımı içindeki oranı büyük önem taşır. Yanlış hesaplanmış bir konsantrasyon hem yangını söndüremeyebilir hem de insan sağlığını tehlikeye atabilir.
- NOAEL (No Observed Adverse Effect Level): İnsan sağlığı üzerinde hiçbir olumsuz etkinin gözlemlenmediği en yüksek konsantrasyon seviyesi
- LOAEL (Lowest Observed Adverse Effect Level): Olumsuz etkilerin gözlemlenmeye başladığı en düşük konsantrasyon seviyesi
4.2. Basınç ve Depolama Koşulları
Gazlar, tüpler içerisinde yüksek basınç altında depolanır. Kullanılan gaz türüne göre tüp basınçları şu şekildedir:
- FM 200 ve Novec 1230: 25-42 bar
- Argon: 200-300 bar
- CO₂: 50 bar
Argon ve CO₂ yüksek basınç gerektirdiği için, tesisat ve depolama alanı gereksinimi daha fazladır. Merkezi sistemlerde, birden fazla bölgeye gaz yönlendirme imkanı sağlayan basınç düşürücüler kullanılabilir.
4.3. Hacimsel Koruma ve Sızdırmazlık
Gazlı söndürme sistemlerinde mahalin sızdırmaz olması büyük önem taşır. Gazın ortamdan kaçmasını engellemek için:
- Kapı ve pencereler yangına dayanıklı olmalı ve otomatik kapanabilmelidir.
- Split klimalar yangın anında otomatik olarak devre dışı kalmalıdır.
- Havalandırma kanallarında motorlu yangın damperleri bulunmalıdır.
Özellikle asma tavan ve yükseltilmiş döşemelerin ortak kullanıldığı alanlarda, gazın tüm hacmi kaplayabilmesi için gerekli önlemler alınmalıdır.
5. Gazlı Söndürme Sistemlerinde En Sık Karşılaşılan Sorunlar
5.1. Algılama ve Mekanik Sistemlerin Ayrı Firmalar Tarafından Sağlanması
Türkiye’de kamu projelerinde sıkça karşılaşılan sorunlardan biri, mekanik tesisat ve algılama sistemlerinin farklı taşeronlara verilmesidir. Bu durum:
- Uygulama hatalarına yol açar
- Entegrasyon sorunları yaratır
- Acil durumlarda sistemin verimli çalışmasını engelleyebilir
Bu yüzden, ihale dosyalarında sistemin tek bir tedarikçiden temin edilmesi gerektiği vurgulanmalıdır
6. Sonuç
Gazlı yangın söndürme sistemleri, yangın güvenliği açısından büyük avantajlar sunarken, doğru tasarım ve uygulama gerektiren sistemlerdir. Hangi gazın seçileceği; korunacak alanın hacmine, kullanım amacına, insan varlığına ve maliyet faktörlerine göre belirlenmelidir.
Daha güvenli ve verimli bir sistem oluşturmak için, standartlara uygun tasarım yapılmalı, sızdırmazlık önlemleri alınmalı ve yüksek basınç tahliye sistemleri uygulanmalıdır.
