Hava Örneklemeli Yangın Algılama Sistemi Önemi Nedir?
Hava örneklemeli Yangın ve Duman Dedektörü, İşletmeniz için doğru yangın ve duman alarm sisteminin seçimi önemlidir. Sadece yasal yükümlülüklerinizi yerine getirmenizi sağlamakla kalmaz, aynı zamanda çevreye en uygun sistemi seçerek can kurtarabilir ve varlıkları koruyabilirsiniz. Hava örneklemeli duman dedektörleri giderek popüler hale gelmiş olup, ilk versiyonları 1970’lerde geliştirilmiştir.
Hava örneklemeli yangın ve duman algılama sistemi nedir?
Temellerden başlayalım, Hava örneklemeli yangın ve duman algılama sisteminin ne olduğuna bakalım. Bazı durumlarda ASD (aspirasyonlu duman dedektörü)(Hava Örneklemeli Duman Dedektörü) olarak da adlandırılan bu sistem, bir binada yangın çıktığında erken uyarı verme yeteneğine sahip olan bir sistemdir.
Standart bir duman alarmından daha fazlası olan Hava örneklemeli bir sistem, önceden yüksek hassasiyetli bir şekilde geliştirilerek Avustralya’daki orman yangınlarını izlemek için kullanılmıştır. Sürekli olarak hava akışını test eden bir sistem olduğundan, binanızdaki dumanı aktif olarak izleyen bir sistem elde edersiniz.
Bir Hava örneklemeli yangın ve duman algılama sistemi nasıl çalışır?
Hava örneklemeli duman dedektörü, örnekleme odaları olan merkezi bir algılama ünitesidir. Bu odalar, bir binanın çeşitli noktalarından havayı çeken bir boru ağıyla ilişkilendirilir. Bu, tek bir alandan veya tüm binadan çekilen havayı içerebilir. Hava sürekli olarak algılama ünitesinde test edilmekte olup, lazer teknolojisi kullanılarak ışık saçılma parçacıkları ölçülür.
Bu, sistemin havada duman parçacıklarının varlığını tespit etmesini sağlar ve farklı hassasiyet seviyeleri programlanarak ortama uygun hale getirilir. Eğer duman tespit edilirse, sistem yangın kontrol panelleriyle entegre edilebildiği için alarm verilir.
Hava örneklemeli yangın ve duman algılama sistemi nerede kullanılmalıdır?
Hızlı tespit gerektiği için, Hava örneklemeli sistemler önemli stok ve makineye sahip büyük endüstriyel depolardan, bir işletme için felaket olabilecek sunucu odalarına ve veri merkezlerine kadar birçok uygulama için idealdir. Bu sistem ayrıca stadyumlar, hangarlar, depolar ve atriyumlar gibi yüksek tavanlı alanlar için de kullanışlı olabilir.
Bu, büyük miktarda dumanın doğal olarak normal bir duman dedektörüne ulaşması uzun sürebileceği için, Hava örneklemeli bir sistemin daha hassas olması ve boru ağı boyunca çeşitli noktalardan hava çekmesi nedeniyledir. Soğuk depolama alanları da aspirasyonlu sistemlerden faydalanabilir.
Algılama ünitesi soğuk ortamın dışında yerleştirilir ve boru hattı kontrol edilen sıcaklık alanlarından geçerken havayı içeri çekip ısıtır. Bu, genellikle bu tür aşırı ortamlar için uygun olmayan pasif tespitlere iyi bir alternatiftir.
Hava örneklemeli yangın ve duman algılama sistemlerinin faydaları hava örneklemeli duman algılama sistemlerinin faydaları muhtemelen şimdi açıkça görünmektedir, ancak neden birçok işletme için bu kadar kullanışlı olduklarını belirlemek için, işte ana faydaları:
Erken tespit:
Bu sistem, dumanın çıplak gözle görülebilir hale gelmeden önce dumanı tespit edebilir. Bu özellikleri sayesinde hava örneklemeli yangın algılama sistemi çözümleri her zaman en hızlı yangın algılama sistemi çözümü haline gelmiştir.
Farklı ortamlara uyarlanabilirlik:
Bu sistem, boruların ihtiyaç duyulan her yere, tavanın üzerine veya sunucu raflarının içine döşenebilmesi için kurulabilir. Gerektiğinde özel aparatlar kullanılarak borular gizlenebilir, bu sistem özellikle tarihi eski yapılarda çok tercih edilebilecek bir sistemdir.
Aktif yangın tespiti:
Hava örneklemeli duman dedektörleri, hava çekerler ve bunun aksine, geleneksel duman dedektörleri olan pasif dedektörlerden farklı olarak dumanın kendilerine ulaşmasını gerektirmez. Bu özellikleri sayesinde yangını çok hızlı algılayabilirler.
Entegre sistem:
Hava örneklemeli duman dedektörleri, acil durumlarda hızlı bir yanıt sağlamak için yangın söndürme sistemleriyle entegre edilebilir.
Gizli tasarım:
Hava örneklemeli duman dedektörleri, Havayı çeken boru ağı, bir binaya uygun şekilde uyarlanabilir ve estetik önemli ise gizlice konumlandırılabilir.
EN 54-20 sınıfları (A/B/C)
EN 54-20, hava örneklemeli duman algılama (ASD) için üç hassasiyet sınıfı tanımlar. Bu sınıflar, uygulamanın risk profilini ve istenen erken uyarı seviyesini seçerken yol gösterir.
| Sınıf | Hassasiyet düzeyi | Tipik kullanım alanları | Not |
|---|---|---|---|
| A | Yüksek hassasiyet – çok erken uyarı | Temiz odalar, veri merkezleri (kritik BT alanları), yüksek değerli varlık alanları | Çok düşük duman yoğunluklarını algılamaya yöneliktir; “çok erken uyarı” senaryolarında tercih edilir. |
| B | Orta/Artırılmış hassasiyet | Elektrik odaları, kontrol odaları, müzeler/arşivler | Erken uyarı istenir ama A sınıfı kadar yüksek hassasiyet gerekmez. |
| C | Standart hassasiyet | Depolar, atriyumlar, geniş hacimler; noktasal/ışınyolu algılamaya alternatiftir | Genel amaçlı algılama; zor erişilen veya hava hareketinin karmaşık olduğu yerlerde avantaj sağlar. |
Boru ağı ve “transport time”
Transport time, dumanın en uzak örnekleme deliğinden dedektörün algılama odasına ulaşmasına kadar geçen süredir; tasarım yazılımında hesaplanır ve devreye almada sahada doğrulanır.
Hedef aralıklar (uygulama tipine göre):
-
Çok Erken Uyarı: ~≤60 s
-
Erken Uyarı: ~≤90 s
-
Standart Algılama: ~≤120 s
-
Bu aralıklar; EN 54-20, NFPA 72/76 ve yerel uygulama kılavuzlarına atıfla uygulama rehberlerinden özetlenmiştir.
Hava örneklemeli duman algılama sistemi (ASD) fiyatı; algılanacak alanın büyüklüğü, boru ağı uzunluğu ve tasarım karmaşıklığı, seçilen EN 54-20 sınıfı, cihaz markası/modeli ve ilave özelliklere (söndürme entegrasyonu, çok seviyeli alarm vb.) göre değişir. Keşif ve proje çizimi olmadan net fiyat vermek mümkün değildir.
VESDA üreticisinin önerisine göre, standart koşullarda filtre yaklaşık 2 yılda bir değiştirilmelidir. Kirli veya tozlu ortamlarda bu süre kısalabilir. Bakım planı ortama ve kullanım yoğunluğuna göre belirlenmelidir.
Sınıf A: Çok erken uyarı (temiz odalar, veri merkezleri)
Sınıf B: Erken uyarı (elektrik odaları, müzeler)
Sınıf C: Standart algılama (depolar, atriyumlar)
Seçim, risk analizi ve kullanım amacına göre yapılmalıdır.
Transport time, en uzak örnekleme deliğinden dedektöre dumanın ulaşma süresidir. Tasarım ve devreye almada ölçülür. Genellikle 60–120 saniye aralığında hedeflenir.
Delikler tavandan 25–600 mm aşağıda, oda içine bakacak şekilde konumlandırılmalıdır. Hava akışlarının etkisi dikkate alınmalı, menfezlerin hemen önüne konulmamalıdır.
Kaliteli tasarım ve bakım yapılmazsa yanlış alarm riski vardır. Doğru filtre bakımı, delik temizliği ve hassasiyet ayarı bu riski en aza indirir.
Filtre değişimi, boru/delik temizliği, transport time testi, akış kontrolü, yazılım/cihaz güncellemeleri yılda en az bir kez yapılmalıdır.
Hava Örnekleme Dedektörü İle Diğer Dedektörlerin Karşılaştırılması:
| Kriter | ASD (Hava Örneklemeli) | Noktasal Duman Dedektörü | Kanal Tipi (Duct) Dedektör |
|---|---|---|---|
| Algılama seviyesi | Çok erken uyarı (yüksek hassasiyet) | Standart/erken (modeline göre) | HVAC kanalında standart |
| Gizli/estetik montaj | Boru delikleri görünmez; ünite teknik hacimde | Dedektör başlıkları görünür | Kanal üzerinde görünmez, menfezde görünmez |
| Geniş alan kapsaması | Tek ünite çok geniş alanları kapsayabilir | Yoğun adet gerekir | Yalnızca kanal içi hava akışı |
| Yüksek tavan/karmaşık hava akımı | Avantajlı (tasarımla çözülür) | Zor/riski artar | Kanal içi akıma bağlı |
| Zor erişimli/tehlikeli alanlar | Boru ile uzaktan örnekleme mümkün | Erişmek zor/iş güvenliği maliyeti | Kanal erişimi gerekebilir |
| İlk kurulum maliyeti | Yüksek (cihaz + boru ağı + tasarım) | Düşük–orta | Düşük–orta |
| Toplam sahip olma maliyeti (TCO) | Orta–yüksek (filtre/bakım + temizlik) | Düşük–orta | Düşük–orta |
| Bakım | Filtre değişimi, delik/boru temizlik, transport time kontrolü | Periyodik test/temizlik | Filtre/patikül sensörü temizliği, fan kontrolü |
| Devreye alma karmaşıklığı | Yüksek (boru dengesi, transport time doğrulaması) | Düşük | Düşük–orta |
| Yanlış alarm riski | Tasarım/bakım uygunsa düşük; kirli ortamda artabilir | Ortam koşullarına bağlı | Kanal kirlenmesi/yoğuşma etkileyebilir |
| Standart uyumu | EN 54-20 (A/B/C sınıfları) | EN 54-7 vb. | EN 54-20/36 üreticiye göre |
| Çok seviyeli alarm | Var (Alert/Action/Fire1/Fire2 vb.) | Genelde tek/çift kademeli | Genelde tek kademeli |
| Tipik kullanım alanları | Veri merkezleri, temiz odalar, atriyum/depo, soğuk depo | Ofis, otel oda, koridor | HVAC kanalları, büyük sistemler |
| Başlıca sınırlamalar | Doğru projelendirme şart; ilk yatırım yüksek | Yüksek tavan/akımda performans düşebilir | Sadece kanaldaki dumanı algılar |
Hava Örneklemeli Duman Dedektör Fiyatları Nedir?
Hava örneklemeli duman dedektörlerinin (ASD) fiyatı, sistemin kapasitesine, kullanılan algılama sınıfına (EN 54-20 A/B/C), borulama yapısına, markaya (örneğin: VESDA, FAAST, Hochiki), entegrasyon ihtiyaçlarına ve proje özelinde istenen hassasiyete göre değişiklik gösterir. 2025 itibarıyla ithal sistemlerde ortalama cihaz birim fiyatları 8.000–10.500 USD aralığındadır.
Türkiye pazarında yerli/dağıtıcı kanallar üzerinden sunulan daha kompakt modeller için liste fiyatları ortalama 8.000–10.500 USD aralığında değişmekle birlikte, bu bedellere genellikle sadece cihaz dahil olup, borulama, montaj, sistem entegrasyonu, test ve devreye alma maliyetleri dahil değildir. Dolayısıyla doğru bir maliyet analizi için mutlaka saha keşfi yapılmalı, örnekleme noktası sayısı, boru uzunluğu ve alarm senaryoları netleştirilerek proje bazlı teklif alınmalıdır.
Hava Örneklemeli Yangın Algılama Sistemi Bakımı Nasıl Yapılır?
Hava örneklemeli yangın algılama sistemlerinin (ASD – Air Sampling Detection) bakımı, sistemin performansının uzun vadede güvenilirliğini koruması ve yanlış alarmların önlenmesi açısından kritik öneme sahiptir. Aşağıda bu bakım sürecini detaylı ve yapılandırılmış bir şekilde özetledim.
🔧 1. Rutin Bakım Süresi ve Periyodu
-
Bakım Aralığı: ASD sistemleri için bakım önerilen aralık genellikle yılda 1 kez olmakla birlikte, ortamın tozluluğuna ve cihaz üreticisine göre bu süre 6 ay – 1 yıl arasında değişebilir.
-
Filtre değişimi:
-
VESDA ve benzeri markaların önerisi: ~2 yılda bir filtre değişimi
-
Yoğun tozlu veya kirli ortamlarda bu süre 1 yıla kadar indirilebilir.
-
🧪 2. Bakım Kontrol Listesi
| Kontrol Adımı | Açıklama |
|---|---|
| Filtre durumu kontrolü | Cihaz üzerindeki servis yazılımı ile filtre ömrü yüzdesi okunur. Kirli filtre uyarısı varsa değişim yapılır. |
| Örnekleme boruları | Borularda çatlak, bağlantı gevşemesi veya tıkanıklık var mı kontrol edilir. Gerekiyorsa temizlik yapılır. |
| Örnekleme delikleri (sampling ports) | Her bir deliğin açık olup olmadığı test gazı veya özel hava akış ölçer ile doğrulanır. |
| Transport time testi | En uzak örnekleme deliğinden verilen test dumanı ile dumanın dedektöre ulaşma süresi ölçülür (EN 54-20’ye uygun olmalı). |
| Hava akışı kalibrasyonu | Düşük/yüksek akış hataları varsa yeniden kalibrasyon veya temizlik yapılır. |
| Alarm eşik testleri | Panel ve ASD arayüzü üzerinden alarm eşik değerleri (Alert, Action, Fire1, Fire2) gözden geçirilir, gerekiyorsa ayarlanır. |
| Arayüz / panel iletişimi | Yangın paneli ile ASD arasında hata oluşuyor mu kontrol edilir (özellikle RS485, Modbus, Relays) |
| Cihaz iç temizlik | Gerekiyorsa dedektör içi fan ve sensör bölmeleri temizlenir (statik hassas temizlik yapılmalı). |
| Etiketleme ve dokümantasyon | Borular, delikler ve cihazlar üzerinde doğru etiketleme yapılır; bakım formu ve güncel boru planı arşivlenir. |
Ek Tavsiyeler
-
Kritik alanlarda (veri merkezi, temiz oda) bakım aralığı yılda 2 kez yapılmalı.
-
Soğuk depo gibi özel alanlarda, örnekleme borularının buzlanmaya karşı kontrolü çok önemlidir.
-
Bakım süresince sistemin geçici olarak devre dışı bırakılması gerekiyorsa, panel üzerinden “bakım modu” kullanılmalı ve bina yönetimi bilgilendirilmelidir.
Duman Dedektör Tiplerine Göre Ortalama Algılama Süreleri
| Dedektör Tipi | Ortalama Algılama Süresi |
|---|---|
| Hava Örneklemeli (ASD) | 30 saniye (çok erken) |
| Noktasal Dedektör | 90 saniye (standart) |
| Işın Tipi (Beam) | 120 saniye (gecikmeli) |
Bu değerler, üretici testlerine ve uluslararası standartlara (ör. EN 54-20, BS 5839) göre tipik ortalamaları yansıtır. Ortam koşullarına ve uygulama tipine göre değişebilir.
