Sprinkler Sistemi Nedir?
Sprinkler sistemi, yangın algılandığında otomatik olarak devreye girerek yangını bastırmak veya kontrol altına almak amacıyla tavanlara monte edilen su püskürtme sistemidir. Genellikle ısıya duyarlı başlıklar (sprinkler başlığı) kullanılır; yangın sırasında ortamdaki sıcaklık belirli bir dereceye ulaştığında sadece o noktadaki başlık aktive olur ve suyu yalnızca yangının başladığı bölgeye püskürtür.
Sprinkler Sistemi Bileşenleri:
-
Sprinkler Başlıkları (Nozullar): Isıya duyarlı parçalardır, genellikle 57°C – 68°C’de açılırlar.
-
Boru Ağı: Su beslemesini başlıklara taşır.
-
Su Deposu / Hidrofor: Sistemi beslemek için kullanılır.
-
Alarm Vanası Grubu: Sistemin çalıştığını algılayan ve yangın alarm sistemine sinyal gönderen mekanizmadır.
✅ Sprinkler Sisteminin Faydaları
| FAYDA | AÇIKLAMA |
|---|---|
| 🔥 Yangını Hızlı Algılama ve Müdahale | Yangın başladığı anda otomatik devreye girer, müdahale süresini sıfıra indirir. |
| 💧 Sadece Gerekli Bölgeye Su Uygulama | Tüm binayı değil, sadece yangının başladığı noktayı sular. Su israfı ve hasarı azdır. |
| 🧯 Yangının Büyümesini Önleme | Yangını tam söndürmese bile kontrol altına alarak yayılmasını engeller. |
| 🧑🚒 Tahliye ve Müdahale Süresini Kazandırır | Yangının büyümesi engellendiği için bina sakinlerinin kaçışı kolaylaşır, itfaiye müdahalesi daha güvenli olur. |
| 💼 Maddi Kayıpları Azaltır | Yangının neden olacağı büyük hasarlar önlenmiş olur, sigorta maliyetlerini düşürür. |
| 🏛️ Yönetmelik Uyumu | Bazı bina tiplerinde zorunludur; mevzuata uyum sağlar. |
| 🌍 Çevre Dostudur | Sadece yangının çıktığı noktaya su vererek hem enerji hem de kaynak tasarrufu sağlar. |
| 💸 İşletme Sürekliliği Sağlar | Yangının büyümeden söndürülmesi iş kaybını ve üretim durmalarını engeller. |
Unutulmaması Gerekenler:
-
Sprinkler sistemi yangını söndürmek için ilk savunma hattıdır, ancak bina güvenliğini tamamen sağlamaz. Yangın algılama, anons, tahliye yolları gibi sistemlerle entegre çalışmalıdır.
-
Kurulum öncesi mutlaka yangın danışmanı veya yangın mühendisliği firması tarafından risk analizi yapılmalıdır.
-
Sprinkler sistemleri periyodik olarak test edilmeli ve bakım yapılmalıdır.
Yangın Yönetmeliğine Göre Sprinkler Sistemi Zorunlu Binalar:
Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre sprinkler sistemi zorunlu olan binalar için tablo. Bu tablo, bina tipi, koşul (yükseklik, alan, kişi sayısı gibi) ve yönetmelik dayanaklarına göre özetlenmiştir:
🧯 Sprinkler Sistemi Zorunlu Olan Binalar Tablosu
| # | Bina Türü / Kullanımı | Zorunluluk Koşulu | Yönetmelik Dayanağı |
|---|---|---|---|
| 1 | Konut Binaları | Yapı yüksekliği > 51,50 m | Ek-7, Madde 82 |
| 2 | Konaklama Amaçlı Binalar (otel, motel, yurt vb.) | Yapı yüksekliği > 30,50 m veya toplam kapalı alan > 1000 m² | Ek-7, Madde 82, Madde 81/7 |
| 3 | Büro Binaları | Yapı yüksekliği > 30,50 m veya kapalı alan > 5000 m² | Ek-7 |
| 4 | Depolar | Yapı yüksekliği > 6,50 m veya kapalı alan > 5000 m² | Ek-7 |
| 5 | Yüksek Tehlikeli Yerler | Yapı yüksekliği > 6,50 m veya kapalı alan > 1000 m² | Ek-7, Not 1 & 2 |
| 6 | Toplanma Amaçlı Binalar | (İlgili maddeler iptal edilmiş olsa da risk gereği önerilir) | Danıştay kararı ile iptal edilen kısımlar (2023) |
| 7 | Endüstriyel Yapılar | (İlgili maddeler iptal edilmiş olsa da yüksek risk durumunda önerilir) | Danıştay kararı ile iptal edilen kısımlar (2023) |
| 8 | Alışveriş Merkezleri, Süpermarketler | Kullanıcı sayısı > 1000 kişi veya yapı inşaat alanı > 5000 m² | Madde 81/7(b) |
| 9 | Yapı Yüksekliği > 51,50 m olan tüm binalar | Tüm kullanım türlerinde sprinkler ve otomatik algılama sistemi zorunludur | Ek-7, Madde 81, 82 |
| 10 | Kapalı otoparklar | Yangın tehlikesi durumuna göre mühendislik hesabı gereği uygulanmalıdır (net zorunluluk değil, rapora bağlı) | Yönetmelik genel ilkeleri |
📝 Notlar:
-
Yüksek bina: Yönetmelikte 30,50 m üzeri yapılar “yüksek yapı” olarak kabul edilir.
-
Çok yüksek bina: 51,50 m üzeri binalar için ekstra önlemler (sprinkler + acil anons + otomatik algılama) birlikte zorunlu.
-
Danıştay kararı ile toplanma, endüstriyel ve ticaret binaları için Ek-7’nin bazı bölümleri iptal edilmiştir, ancak uygulamada bu riskli yapılara genellikle sprinkler önerilir.
-
Madde 82: Açık şekilde sprinkler sistemini zorunlu kılan maddedir.
-
Ek-7: Otomatik algılama sistemlerinin zorunlu olduğu yerleri gösterir. Sprinkler genellikle aynı yerlerde zorunludur veya önerilir.
-
Danıştay Kararı: 2023’te yürürlüğe giren Danıştay kararıyla bazı bina türlerinde (endüstriyel, toplanma, ticaret) sprinkler zorunluluğu kaldırıldı, ancak yapı yüksekliği veya yangın yüküne bağlı olarak hala uygulanmaktadır.
-
Mühendislik Hesapları: Bazı binalarda yönetmelik doğrudan zorunlu tutmasa da bina risk değerlendirmesi sonucunda mutlaka sprinkler öngörülür.
Tasarım ve Projelendirme
-
Sprinkler sistemi, TS EN 12845 standardına göre tasarlanmalıdır.
-
Sistem debisi, kapsama alanı, basınç ihtiyacı proje bazında hesaplanmalıdır.
-
Hidrolik hesap raporu ve hidrostatik test zorunludur.
-
Sistemin en üst noktası ile su kaynağı arasındaki seviye farkı, yeterli basınç için göz önüne alınmalıdır.
Sistem Seçimi ve Bölgeleme
-
Yağmurlama sistemi sadece bir katta değil, yapının tamamında düşünülmelidir (özellikle yüksek binalarda).
-
Sprinkler zonlaması, yangın kompartımanlarına uygun yapılmalı.
-
Isıtılmayan mahallerde, kuru tip sprinkler tercih edilir.
Sprinkler Uygulama Alanları
-
Asma tavanlar, depo raf araları, otopark kiriş araları, şaftlar gibi gizli alanlar da koruma altına alınmalıdır.
-
Mutfak bacası, yanıcı sıvı kullanılan laboratuvarlar, jeneratör odaları gibi özel riskli alanlara uygun özel başlıklar seçilmelidir (örn. deluge, köpüklü vb.)
Bakım ve Test
-
Periyodik test ve bakım zorunludur. (TS EN 12845’e göre genellikle yılda en az 1 kez)
-
Alarm vanası testleri, sprinkler başlığı gözlemi, debi ve basınç ölçümü yapılmalıdır.
-
Kapatma vanaları kilitli ve işaretli olmalı, yanlışlıkla kapatılmaması için önlem alınmalıdır.
Önemli Notlar:
-
Yangın anında sistemdeki basınç düşüşü, hızlı ve güvenilir şekilde algılanmalı, otomatik olarak pompa devreye girmelidir.
-
Statik + dinamik basınç hesabı yapılmalıdır.
-
Yönetmelik doğrudan basınç değeri belirtmez, ancak standarda uyum zorunludur: yani TS EN 12845’teki değerlerin sağlanması zorunludur.
