Işın Tipi Duman Dedektörü Nedir?
Günümüzün profesyonel yangın algılama sistemlerinde, yangını tespit etmek için farklı algılama prensiplerine sahip birçok dedektör tipi bulunmaktadır. Bu dedektörlerden biri olan ışın tipi duman dedektörleri, özellikle yüksek tavanlı alanlarda (örneğin depolar, hangarlar, alışveriş merkezleri ve spor salonları gibi) yangını erken evrede algılamak için tercih edilir. Adından da anlaşılacağı üzere, bu dedektörler yangın sırasında oluşan dumanı algılayarak çalışır.
Işın Tipi Duman Dedektörü Çalışma Prensibi
Işın tipi duman dedektörleri (Bilinen diğer ismi yangın beem dedektörü), temel olarak bir verici (transmitter) ve bir alıcı (receiver) üniteden oluşur. Verici tarafından gönderilen kızılötesi ışın, alıcı üniteye ulaşır. Yangın durumunda ortamda oluşan duman, bu ışının iletimini engeller veya zayıflatır. Alıcı, ışık yoğunluğundaki bu değişikliği tespit eder ve belirli bir seviyeye ulaşıldığında yangın alarmını devreye sokar.
Işın Tipi Duman Dedektörü Çeşitleri
Günümüzde kullanılan ışın tipi duman dedektörleri, teknolojik gelişmelere paralel olarak farklı yapı ve fonksiyonlarda üretilmektedir. Başlıca tipleri şunlardır:
-
Alıcı ve Vericili Tip: Klasik yapıdadır. Bir tarafta verici, diğer tarafta alıcı bulunur. Genellikle uzun mesafeli algılama gerektiren alanlarda kullanılır.
-
Reflektörlü Tip: Bu sistemde verici ile alıcı aynı gövde içinde yer alır. Karşısına yerleştirilen reflektör (yansıtıcı yüzey), gönderilen ışını geri yansıtarak alıcının algılamasını sağlar. Kurulumu daha kolaydır ve bakım ihtiyacı düşüktür.
-
Motorlu Reflektörlü Tip: Reflektörlü sistemin gelişmiş versiyonudur. Motorlu mekanizma sayesinde otomatik hizalama yapabilir ve sistem kararlılığını artırır.
-
Çoklu Alıcılı Yeni Nesil Tip: Bir adet verici ile birden fazla alıcının birlikte çalıştığı, geniş alanların tek sistemle izlenmesini sağlayan modern tiptir. Enerji verimliliği ve kapsam açısından en gelişmiş çözümlerden biridir.
Işın tipi duman dedektörleri, geniş ve yüksek hacimli alanlarda yangının erken evrede tespit edilmesini sağlayan, güvenilir ve etkin algılama elemanlarıdır. Gelişmiş teknolojik yapıları sayesinde hem kurulum kolaylığı, hem de uzun menzilli algılama kabiliyeti sunarak modern yangın algılama sistemlerinin vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir.
Hepsinde temel algılama mantığı mantık yangın sonucu oluşan dumanın detektör alıcı ve vericisi arasındaki infared (kızıl ötesi) ışığın engellenmesi temeline dayanmaktadır. Sistemin kurulum aşamasında alıcının üzerine düşen ışık referans alınarak algılama temeli oluşturulur. Çalışma esnasında kurulum aşamasında oluşturulan bu referans değer ile anlık değerler karşılaştırılmak sureti ile ışığın engellenme yüzdesi hesaplanır.
Oluşacak alarm eşiği üretici ve cihazın tipine göre değişmekle birlikte %12, %25, %35, %50 veya daha farklı seviyelerde hassasiyet ayarı yapılarak alarm üretilebilmektedir. Normal şartlarda vericiden çıkan kızıl ötesi ışık alıcı üzerine direk düştüğü için sistem herhangi bir algılama yapmaz, alıcı ve verici arasındaki kızıl ötesi ışık duman vasıtası ile kesildiğinde alıcı üzerine düşen ışık azaldığından dolayı algılama oluşur.
Kullanım alanı olarak çoğunlukta yazının başında bahsetmiş olduğumuz gibi yüksek tavanlı yerlerde kullanılmaktadır. Örnek vermek gerekir ise yüksek depolama alanları, endüstriyel depolar, sergi alanları ve fuarlar, konferans salonları, atriumlar, spor salonları, hava limanları, uçak hangarları vb. alanlarda kullanımı tercih edilmektedir. Bazı yerlerde ışın tipi duman detektörleri beem detektör olarak isimlendirilmektedir.
Işın tipi duman dedektörleri, fotoelektrik duman dedektörlerinden farklı bir teknoloji kullanarak duman algılarlar. Bu dedektörler, bir alıcı ve verici cihazından oluşur. Verici, sürekli bir ışın hattı oluşturur ve alıcı ise ışın hattının karşı tarafındadır. Eğer duman ışın hattına girerse, ışın kesilir ve bu durum dedektör tarafından algılanır.
Işın tipi duman dedektörleri, özellikle tavan yüksekliği fazla olan mekanlarda kullanılır. Örneğin, stadyumlar, fabrikalar, depolar ve alışveriş merkezleri gibi geniş alanlı yerlerde yaygın olarak kullanılırlar. Ayrıca, çevre kirliliğinin yüksek olduğu alanlarda ve çok tozlu ortamlarda da tercih edilebilirler.
Işın tipi duman dedektörleri, optik yöntemle çalışan bir yangın algılama cihazıdır. Işın tipi duman dedektörleri, bir gönderici ve bir alıcıdan oluşur. Gönderici cihaz, belirli bir mesafeye ışın gönderir ve alıcı cihaz, ışının diğer tarafında yer alır. Yangın durumunda, duman partikülleri ışın yolunu keser ve bu durum, alıcı cihaz tarafından tespit edilir. Bu tespit sonrasında alarm devreye girer ve yangın alarmı verilir.
Işın tipi duman dedektörleri, yüksek tavanlı mekanlarda kullanılabilecek kadar geniş bir kapsama alanına sahiptir. Ayrıca, nemli ve tozlu ortamlarda da kullanılabilirler. Bu nedenle, endüstriyel tesisler ve depolama alanları gibi geniş alanlarda yangın güvenliği sağlamak için sıklıkla kullanılırlar.
Duman Dedektörü Türleri Karşılaştırma Tablosu
| Kriter | Işın Tipi Duman Dedektörü | Noktasal Duman Dedektörü | Aspirasyonlu Duman Dedektörü |
|---|---|---|---|
| Çalışma Prensibi | Verici ve alıcı arasında geçen ışık huzmesinin dumanla zayıflaması ölçülür. | Dumanın optik veya iyonizasyon odasında yoğunluğu algılanır. | Ortam havası sürekli olarak emilir, analiz odasında duman miktarı ölçülür. |
| Kapsama Alanı | Çok geniş (50–100 m uzunluk, 800–1500 m² alan) | Sınırlı (yaklaşık 50–80 m²) | Çok geniş ve esnek (kanal sistemi ile yüzlerce m²) |
| Uygun Kullanım Alanı | Depo, hangar, atrium, yüksek tavanlı yapılar | Ofis, daire, küçük odalar | Veri merkezleri, müzeler, temiz odalar, kritik tesisler |
| Kurulum Yüksekliği | 5–25 metre arası tavana uygun | 2–12 metre arası tavan yüksekliğine uygun | Her yükseklikte, hava kanalıyla esnek montaj |
| Kurulum Zorluğu | Orta (hizalama hassas) | Kolay | Yüksek (borulama ve kalibrasyon gerekir) |
| Bakım Gereksinimi | Düzenli temizlik ve hizalama kontrolü gerekir | Düşük, periyodik test yeterli | Yüksek, filtre ve sensör bakımı gerekli |
| Yanlış Alarm Riski | Orta (toz, buhar, ışık kesilmesi etkiler) | Düşük–Orta | Çok düşük (yüksek hassasiyetli filtreleme) |
| Algılama Hızı | Orta (duman ışın hattına ulaşmalı) | Orta | Çok yüksek (aktif hava emişi sayesinde) |
| Maliyet | Orta (büyük alanlarda ekonomiktir) | Düşük | Yüksek |
| Avantajları | Geniş alanı az sayıda cihazla korur, kablolama az | Uygulaması kolay, düşük maliyetli | Çok hassas, erken uyarı sağlar |
| Dezavantajları | Hizalama hassas, yanlış alarm riski var | Küçük alanlarla sınırlı | Kurulum ve bakım maliyeti yüksek |
Hava Örneklemeli Yangın ve Duman Algılama Sistemi Nasıl Çalışır?
