Adresli yangın alarm sistemleri ile yangın anında bir binada otomatik olarak gerekli kontrol fonksiyonlarının yerine getirilmesi işlemleri rahatlıkla yapılabilmektedir. Bu sayede hem yangına erken müdahale edilmesi, Hem binanın güvenli bir şekilde tahliye edilmesi hem de yangının büyümesinin önüne geçilmesi sağlanabilmektedir.
Bundan dolayı özellikle orta ve büyük çaplı yangın projelerinde belli yangın senaryoları düzenlenir ve bu senaryolara göre yangın algılama paneli programlanır. Yangın anında yangın algılama ve alarm paneli bütün bu fonksiyonları tek başına yerine getirebilir konumda olacaktır.
Yangın Algılama ve Alarm Sistemi Nedir? Çeşitleri Nelerdir? Konulu Makalemizi Okumak İçin Tıklayınız.
Yangın alarm sistemlerindeki senaryoları inceleyelim.
*Yangın anında binada acil anons sisteminin otomatik olarak devreye girmesini sağlamak ve binadaki kişilerin bilgilendirilerek güvenli bir şekilde binanın tahliye edilmesinin sağlanması gerekmektedir.
*Yangın anında binadaki bütün asansörler binanın zemin katına inerek kapılarını açıp beklemelidirler. Bunun için gerekli kontrol yangın paneli tarafından yapılmalıdır. Yangın panelinin programı buna uygun olarak yazılmalıdır.
*Yangın anında kartlı geçiş sistemi ile kontrol edilen bütün kapılar serbest konuma geçmelidir. Bu sayede insanlar nerede olurlarsa olsunlar rahatlıkla binadan dışarı çıkabilmelerine zemin hazırlanmalıdır. Yangın paneli programı buna göre tasarlanmalı ve sistemin dizaynı buna göre yapılmalıdır.
*Kapı tutucular ile açık tutulan yangın kapıları otomatik olarak kapanmalı ve gerekli yangın zonları oluşturulmalıdır.
*Otomatik olarak yangın merdiveni ve asansör kovalarındaki basınçlandırma fanları çalışarak bu alanlar basınçlandırılmalı ve bu alanlara dumanın girmesinin önüne geçilmelidir.
*Binanın acil durum enerjisi dışındaki tüm enerjisi devre dışına çıkarılmalıdır.
*Bina giriş ve çıkışlarında turnike sistemi bulunuyorsa bütün turnikelerin kolları düşerek hızlı olarak binadan kaçışa imkan tanımalıdır.
*Bina içine temiz hava sağlayan klima santralleri otomatik olarak kapanmalı ve yangının büyümesinin önüne geçecek oksijen oranı azaltılmalıdır.
*Yangın algılama sisteminin aktif olması durumunda, Duman tahliye sistemi devreye girmeli ve duman emiş damperleri açılmalı ve içerideki dumanın tahliyesi sağlanmalıdır.
Yangın Güvenliği Açısından Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Hususlar.
Yangın Algılama ve Alarm Sistemi Parçaları Nelerdir? Okumak İçin Tıklayınız.
*Binaya ait otoparklarda kollu bariyer ve benzeri geçiş sistemleri mevcut ise bu sistemler otomatik olarak açılacak ve araçların kaçışına imkan tanıyacak duruma gelmelidir.
*Binadaki yangın damperleri otomatik olarak kapanmalıdır.
*Yine yangın algılama sistemi Sprinkler (Yağmurlama) sisteminin katlarda bulunan Akış Switchlerini , Kesme vanalarını izlemelidir.
Bu ve buna benzer birçok sistem yangın algılama sistemi paneli tarafından izlenmekte ve kontrol edilmektedir. Bütün bu sistemin programlanması yangın algılama sistemi tarafından yapılmaktadır.
Peki bu yangın senaryoları her yangın dedektöründen alarm geldiğinde uygulanmalı mıdır? Tabi ki hayır en güvenilir sistemlerde bile hatalı alarm riskleri bulunmaktadır. Hatalı bir alarm durumunda bu senaryonun devreye girmesi ve binanın tahliye edilmesi ciddi zaman ve işgücü kayıplarına neden olabilecektir. Hele binlerce kişinin çalıştığı binalar düşünüldüğünde işin önemi daha iyi anlanabilecektir.
“Yangın Güvenliği İçin Risk Analizi Nasıl Yapılır?” Okumak İçin Tıklayınız.
Bunun önüne geçmek için mutlaka aynı bölgedeki 2 dedektörden alarmın test onayı alınmalıdır. Yani bir yangın dedektöründen alarm geldiğinde ön alarm görünmeli ve sistem kontrol edilmelidir. Eğer 2. Dedektörden bir alarm gelirse panelde yangın alarmı görünmeli ve alarmın teyit edilmesi için belli bir zaman tanınmalıdır.
Bu süre binanın en uzak noktasına bir kişinin asansör kullanmadan ulaşabileceği süreye göre bir süre tanımlanmalıdır. Bu süre 120-240 sn arasında olabilir. Fazla süre tanımlanması yangının büyümesine az süre tanımlanması ise o süre içerisinde yangının gözle teyit edilemeden senaryoların devreye girmesine neden olacaktır.
Belirlenen süre sonunda görevli yangın alarmının geldiği bölgeyi gözle kontrol eder eğer gerçekten yangın varsa ilgilileri bilgilendirir. Ve yangın alarm sistemi devreye girerek senaryolar çalışmaya başlar ve binanın tahliyesi yapılır.
Eğer gözle teyit soncunda alarm yalancı bir alarm ise ilgililer bilgilendirilir ve güvenlik noktasında yangın panelinin başında bulunan görevli alarmı tanımlanan süre bitmeden iptal ederek senaryoların çalışmasının önüne geçilmiş olur.
Yangın Algılama ve Alarm Sisteminin Temellerini Tanıyalım.
Yangın alarm sistemlerindeki senaryolar genellikle yukarıda da bahsettiğimiz gece ve gündüz modu uygulamalarında gece modunda burada anlattığımız alarm teyit süresi uygulanmaz yangın senaryosu direk olarak devreye girer. Gündüz modunda ise mutlaka ön alarm uygulaması yapılması gerekmektedir. Bir binada yangın algılama sisteminin çalışma mantığı temelde burada anlattığımız gibidir.
Yangın alarm sistemi senaryo matrisi (örnektir).
Yangın alarm sistemi senaryo matrisi, yangın güvenlik sisteminin doğru çalışmasını sağlamak için olası durumları ve sistemin bu durumlara nasıl tepki vereceğini gösteren bir tablodur. Aşağıda, bir yangın alarm sistemi için örnek bir senaryo matrisi sunulmuştur.
| Senaryo | Algılama Durumu | Alarm Durumu | Sesli Uyarı | Görsel Uyarı | Yetkili Bildirimi | Yapılacak Eylem |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1. Duman Algılaması | Duman tespiti | Alarm aktif | Evet (yüksek ses) | Evet (flaşörler) | Evet (itfaiye ve güvenlik) | Tahliye, itfaiye çağırma |
| 2. Sıcaklık Artışı | Sıcaklık artışı tespiti | Alarm aktif | Evet (yüksek ses) | Evet (flaşörler) | Evet (itfaiye ve güvenlik) | Tahliye, itfaiye çağırma |
| 3. Yangın Alarmı Butonuna Basılması | Manuel tetikleme | Alarm aktif | Evet (yüksek ses) | Evet (flaşörler) | Evet (itfaiye ve güvenlik) | Tahliye, itfaiye çağırma |
| 4. Hata Durumu (Cihaz Arızası) | Arıza tespiti | Alarm pasif | Hayır | Hayır | Evet (bakım ekibi) | Cihazın kontrol edilmesi |
| 5. Yangın Kontrol Sistemi (Sprinkler) Çalışması | Sprinkler çalışması | Alarm aktif | Evet (yüksek ses) | Evet (flaşörler) | Evet (itfaiye ve güvenlik) | Tahliye, itfaiye çağırma |
| 6. Alarm Sisteminin Kapatılması (Yanlış Alarm) | Yanlış alarm tespiti | Alarm kapalı | Hayır | Hayır | Evet (güvenlik) | Sistemi yeniden başlatma |
| 7. Olası Yangın Kapanma Durumu | Yangın sönmüş tespiti | Alarm pasif | Hayır | Hayır | Evet (güvenlik) | Yangın sonrası alan kontrolü |
Bu matriste yangın alarm sisteminin farklı senaryolara nasıl tepki verdiği belirtilmiştir. Senaryoları oluştururken, alarmın doğru zamanda ve doğru şekilde tetiklenmesi ve gerekli önlemlerin alınması önemlidir.
Yeni bir Hizmet Sağlayıcının atanması, yangın alarm sisteminin özel bir denetimini gerektirir ve bu denetim sırasında; yetersiz algılama, sirenler, güç kaynakları, uygunsuz kablolama ve bir bölge planının veya diğer uygun diyagramatik temsillerin eksikliği gibi tüm önemli uyumsuzluk alanları belirlenmelidir.
Bu uyumsuzluklar Müşteriye rapor edilmelidir ve Müşteri gerekli düzeltici işlemleri düzenlemekle yükümlüdür. Mevcut olduğu durumlarda Hizmet Sağlayıcı, tüm mevcut kayıtları (Tasarım ve Kurulum Sertifikaları, Kullanım ve Bakım Kılavuzu, Test Kayıtları, yerinde çizimler, Günlük Defteri ve tüm değişikliklerin kaydı) temin etmeli ve incelemelidir.
BS 5839-1, tüm Acil Arıza Çağrılarına, müşteri tarafından çağrı yapıldıktan sonra 8 saat içinde müdahale edilmesi gerektiğini belirtir. Arızaların veya hasarın mümkün olan en kısa sürede onarılması tavsiye edilir. İdeali, ilk tespit edildiklerinde onarılmasıdır.
Standart bir optik dedektörün ömrü 10 yıldır, ancak bazı özel üreticiler daha uzun bir ömür süresi önermektedir. Bununla birlikte, dedektörler bulundukları ortama göre kalibre edilmeli ve çevresel faktörlere bağlı olarak bozulmaya karşı hassastır. Örneğin, çok tozlu bir ortamda bulunan bir dedektör, temiz bir ortamda bulunan bir dedektörden daha erken değiştirilmesi gerekecektir.
Kullanıma, teste ve çevresel faktörlere bağlı olarak, yangın alarm paneli pilinin standart ömrü 4 yıldır – üretici tarafından aksi belirtilmedikçe. Yangın alarm paneli pillerinin ömrü BS 5839 45.4‘e göre kontrol edilmelidir.
Bir yıl içinde bir yangın tatbikatı yapmanız ve bu tatbikatın sonuçlarını yangın güvenliği ve tahliye planınızı bilgilendirmek üzere kaydetmeniz gerekmektedir.
Yangın alarmınızı haftada bir kez belirli bir saatte test etmelisiniz. Alarmı test etmeden önce binadaki insanlara bunun düzenli bir test olduğunu ve tahliye gerektirmediğini bildirmelisiniz. Ayrıca Alarm Alım Merkezine (ARC) testi başlatmak üzere olduğunuzu bildirerek Acil Servisleri bilgilendirmemeleri gerektiğini söylemelisiniz.
Düzenli Denetim sırasında; sistem günlük defteri kontrol edilir, yapısal veya kullanım değişikliklerinin sistemin uygunluğunu etkileyip etkilemediğini görmek için görsel bir inceleme yapılır (gerektiğinde cihazların yerlerinin değiştirilmesi / eklenmesi), yanlış alarm olay oranları kaydedilir, pil voltajı kontrol edilir, pillerin servis durumu ve sonraki hizmet ziyareti öncesinde arızalanma olasılığına karşı yük testi yapılır, yangın alarm cihazlarının çalışması kontrol edilir, Alarm Sinyali İletimi kontrol edilir, CIE’nin tüm yardımcı fonksiyonları test edilir, tüm arıza göstergeleri kontrol edilir, yazıcılar test edilir ve yeterli miktarda yazıcı sarf malzemesi (yazıcı ruloları) mevcut olduğu doğrulanır. Radyo sistemleri üretici önerilerine uygun olarak servis edilmelidir. Üretici tarafından önerilen kontroller ve testler sistem genelinde yapılmalıdır. Belirlenen tüm kusurlar kaydedilmeli ve müşteriye bildirilmelidir, sistem günlük defteri tamamlanmalı ve bir denetim ve servis belgesi düzenlenmelidir.
Regulatory Reform (Fire Safety) Order 2005, sorumlu kişinin yangın dedektörleri ve alarmları ile donatılmış ve uygun bir bakım sistemine sahip olduğundan emin olmasını zorunlu kılar. BS 5839-1, bu sistemlerin neyin uygun, yeterli, verimli, iyi ve yetkin olarak kabul edildiği konusunda rehberlik eder. Bu gereksinimi yerine getirmek için sorumlu kişinin, kendisine önleyici ve koruyucu önlemleri uygulamada yardımcı olacak bir Yetkin Kişi (18.5) ataması gereklidir (18.1). BS 5839 Bölüm 1, tüm yangın alarm ve algılama sistemlerinin düzenli bir kontrol ve bakım düzenine tabi olmasını önerir. Bir Yetkin Kişi tarafından gerçekleştirilen ardışık ziyaretler arasındaki süre, 6 ayı aşmamalıdır. Sistem üzerindeki tüm ekipmanlar 12 aylık bir süre içinde kontrol edilmelidir. Yıllık (100%) bir kontrol bir ziyarette gerçekleştirilebilirken, en az 6 ayda bir sistemin kontrol edilmesi gereklidir.
Adresli yangın alarm sistemleri, bir binada bulunan yangın algılama cihazlarının her birine benzersiz bir adres atandığı sistemlerdir. Bu sistemlerde, her bir algılayıcı ve alarm cihazı, bir kontrol paneli üzerinden adreslenebilir ve test edilebilir. Bu sayede, bir yangın durumunda hangi algılayıcının aktif olduğu hızlı bir şekilde tespit edilebilir ve yangın müdahale ekiplerine doğru bilgi verilebilir. Ayrıca, adresli yangın alarm sistemleri genellikle büyük ölçekli binalarda ve endüstriyel tesislerde kullanılır.